Rozdział 1

Dźanamedźaja rzekł:
Gdy usłyszał Dhrytarasztra o zabiciu Durjodhany,
doszczętnym wybiciu armii, cóż król wielki zrobił, mędrcze?

11.1.1

janamejaya uvāca /
hate duryodhane caiva hate sainye ca sarvaśaḥ /
dhṛtarāṣṭro mahārājaḥ śrutvā kim akaronmune //

I cóż zrobił król – Kaurawa, Dharmy syn o wzniosłych myślach,
a Krypa i towarzysze jego – cóż ci trzej zrobili?

11.1.2

tathaiva kauravo rājā dharmaputro mahāmanāḥ /
kṛpaprabhṛtayaścaiva kim akurvata te trayaḥ //

Znam już czyn Aśwatthamana i wzajemnej klątwy skutki,
powiedz o zdarzeniach dalszych, które Sańdźaja przekazał.

11.1.3

aśvatthāmnaḥ śrutaṃ karma śāpaścānyonyakāritaḥ /
vṛttāntam uttaraṃ brūhi yad abhāṣata saṃjayaḥ //

Waiśampajana rzekł:
Do monarchy Dhrytarasztry, gdy zabito mu stu synów,
zmarniałego niczym drzewo z odciętymi konarami,

11.1.4

vaiśaṃpāyana uvāca /
hate putraśate dīnaṃ chinnaśākham iva drumam /
putraśokābhisaṃtaptaṃ dhṛtarāṣṭraṃ mahīpatim //

popadłego w trans milczący i przytłoczonego troską,
Sańdźaja wielkiej mądrości podszedł i wygłosił mowę:

11.1.5

dhyānamūkatvam āpannaṃ cintayā samabhiplutam /
abhigamya mahāprājñaḥ saṃjayo vākyam abravīt //

„Po co ubolewasz, władco, boleść w niczym nie pomoże,
osiemnaście wielkich armii zostało wybitych, panie,
cała ziemia jest bez ludzi, zupełnie opustoszała.

11.1.6

kiṃ śocasi mahārāja nāsti śoke sahāyatā /
akṣauhiṇyo hatāścāṣṭau daśa caiva viśāṃ pate /
nirjaneyaṃ vasumatī śūnyā saṃprati kevalā //

Władcy ludów pochodzący z różnych krain i stron świata
w towarzystwie twego syna wszyscy poszli ku zagładzie.

11.1.7

nānādigbhyaḥ samāgamya nānādeśyā narādhipāḥ /
sahitāstava putreṇa sarve vai nidhanaṃ gatāḥ //

Nakaż, by z porządkiem w zgodzie przeprowadzić rytuały
pośmiertne ojców i synów, wnuków, krewnych i przyjaciół.”

11.1.8

pitṝṇāṃ putrapautrāṇāṃ jñātīnāṃ suhṛdāṃ tathā /
gurūṇāṃ cānupūrvyeṇa pretakāryāṇi kāraya //

Waiśampajana rzekł:
Gdy usłyszał tę żałobną mowę ów niepokonany,
synów i wnuków zabójstwem dotknięty, na ziemię upadł,
jak drzewo przez wiatr zwalone.

11.1.9

vaiśaṃpāyana uvāca /
tacchrutvā karuṇaṃ vākyaṃ putrapautravadhārditaḥ /
papāta bhuvi durdharṣo vātāhata iva drumaḥ //

Dhrytarasztra rzekł:
Gdy zabito mi mych synów, doradców, przyjaciół wszystkich,
teraz w bólu się pogrążę błąkając się po tej ziemi.

11.1.10

dhṛtarāṣṭra uvāca /
hataputro hatāmātyo hatasarvasuhṛjjanaḥ /
duḥkhaṃ nūnaṃ bhaviṣyāmi vicaran pṛthivīm imām //

Cóż mi bowiem dziś po życiu, gdy mnie opuścili krewni?
Starością przywiędły jestem, jak ptak o podciętych skrzydłach.

11.1.11

kiṃ nu bandhuvihīnasya jīvitena mamādya vai /
lūnapakṣasya iva me jarājīrṇasya pakṣiṇaḥ //

Odarty z królestwa mego, bez wzroku, bez sprzymierzeńców,
mędrcze, ja już lśnił nie będę, tak, jak słońce bez promieni.

11.1.12

hṛtarājyo hatasuhṛddhatacakṣuśca vai tathā /
na bhrājiṣye mahāprājña kṣīṇaraśmir ivāṃśumān //

Nie słuchałem rad przyjaciół, gdy je dawał Dźamadagnja
albo boski wieszcz Narada, albo Kryszna Dwaipajana.

11.1.13

na kṛtaṃ suhṛdāṃ vākyaṃ jāmadagnyasya jalpataḥ /
nāradasya ca devarṣeḥ kṛṣṇadvaipāyanasya ca //

Podczas zgromadzenia Kryszna przedstawił mi moje dobro
mówiąc: „dość wrogości, królu, pohamuj swojego syna!”

11.1.14

sabhāmadhye tu kṛṣṇena yacchreyo 'bhihitaṃ mama /
alaṃ vaireṇa te rājan putraḥ saṃgṛhyatām iti //

Słów tych – głupiec – nie słuchałem, palą mnie więc srogie męki,
nie słuchałem też porady Bhiszmy – słów zacności pełnych.

11.1.15

tacca vākyam akṛtvāhaṃ bhṛśaṃ tapyāmi durmatiḥ /
na hi śrotāsmi bhīṣmasya dharmayuktaṃ prabhāṣitam //

Gdy słyszę o Durjodhanie w agonii jak byk ryczącym,
o zabójstwie Duhśasany oraz o upadku Karny,
czy o zmierzchu Drony – słońca, rozrywane jest me serce.

11.1.16

duryodhanasya ca tathā vṛṣabhasyeva nardataḥ /
duḥśāsanavadhaṃ śrutvā karṇasya ca viparyayam /
droṇasūryoparāgaṃ ca hṛdayaṃ me vidīryate //

Żadnego dawnego grzechu nie pomnę, Sandźajo, mego,
którego ten owoc dzisiaj ja, ignorant, tu spożywam.

11.1.17

na smarāmyātmanaḥ kiṃcit purā saṃjaya duṣkṛtam /
yasyedaṃ phalam adyeha mayā mūḍhena bhujyate //

Lecz pewnie w poprzednim życiu coś zrobiłem niegodziwie,
że Stwórca mnie związał z dziełem, które udział ma w nieszczęściu.

11.1.18

nūnaṃ hyapakṛtaṃ kiṃcinmayā pūrveṣu janmasu /
yena māṃ duḥkhabhāgeṣu dhātā karmasu yuktavān //

Utrata żywotnej siły, zguba wszystkich moich krewnych,
klęska druhów i przyjaciół jest boskiego losu skutkiem.
Jakiż inny człek na świecie jest ode mnie nieszczęśliwszy?

11.1.19

pariṇāmaśca vayasaḥ sarvabandhukṣayaśca me /
suhṛnmitravināśaśca daivayogād upāgataḥ /
ko 'nyo 'sti duḥkhitataro mayā loke pumān iha //

Niech więc widzą Pandawowie, że dziś śluby podejmuję,
że wkraczam na długą ścieżkę otwartą na świat brahmana.

11.1.20

tanmām adyaiva paśyantu pāṇḍavāḥ saṃśitavratam /
vivṛtaṃ brahmalokasya dīrgham adhvānam āsthitam //

Waiśampajana rzekł:
Gdy ów Indra pośród mężów wielki okazując smutek
lamentował, rzekł Sańdźaja słowa smutek niweczące:

11.1.21

vaiśaṃpāyana uvāca /
tasya lālapyamānasya bahuśokaṃ vicinvataḥ /
śokāpahaṃ narendrasya saṃjayo vākyam abravīt //

„Oddal smutek, królu, wszakże zapewnienia Wed słyszałeś,
różne z ksiąg nauki starszych, i co rzekli niegdyś mędrcy,
o najlepszy, gdy Sryńdźaja cierpiał po utracie syna.

11.1.22

śokaṃ rājan vyapanuda śrutāste vedaniścayāḥ /
śāstrāgamāśca vividhā vṛddhebhyo nṛpasattama /
sṛñjaye putraśokārte yad ūcur munayaḥ purā //

Kiedy syn twój popadł w pychę zrodzoną z młodości, królu,
nie słuchałeś rad przyjaciół, gdy radzili ci, i chciwy,
pragnąc zysku nie zrobiłeś niczego dla swej korzyści.

11.1.23

tathā yauvanajaṃ darpam āsthite te sute nṛpa /
na tvayā suhṛdāṃ vākyaṃ bruvatām avadhāritam /
svārthaśca na kṛtaḥ kaścil lubdhena phalagṛddhinā //

Duhśasana ci doradzał i syn Radhy niegodziwy ,
nikczemny Śakuni także i niemądry Ćitrasena ,
i Cierń-Śalja, który sprawił, że świat cały stał się cierniem .

11.1.24

tava duḥśāsano mantrī rādheyaśca durātmavān /
śakuniścaiva duṣṭātmā citrasenaśca durmatiḥ /
śalyaśca yena vai sarvaṃ śalyabhūtaṃ kṛtaṃ jagat //

Słów Bhiszmy – seniora Kurów, i Gandhari, i Widury
nie wprowadził w życie tenże syn twój, potomku Bharaty.

11.1.25

kuruvṛddhasya bhīṣmasya gāndhāryā vidurasya ca /
na kṛtaṃ vacanaṃ tena tava putreṇa bhārata //

Mówiąc tak: ‘żadnej prawości nie szanuję, tylko wojnę!’,
zagładę kszatrijów wszystkich sprawił i wzrost sławy wrogów.

11.1.26

na dharmaḥ satkṛtaḥ kaścinnityaṃ yuddham iti bruvan /
kṣapitāḥ kṣatriyāḥ sarve śatrūṇāṃ vardhitaṃ yaśaḥ //

Chociaż ty bezstronny byłeś, nie rzekłeś nic właściwego,
dzierżąc jednakowe brzemię różną miarą je mierzyłeś.

11.1.27

madhyastho hi tvam apyāsīr na kṣamaṃ kiṃcid uktavān /
dhūr dhareṇa tvayā bhārastulayā na samaṃ dhṛtaḥ //

Od początku człowiek winien postępować tak właściwie,
by skończone zamierzenie nie wiązało się z cierpieniem.

11.1.28

ādāveva manuṣyeṇa vartitavyaṃ yathā kṣamam /
yathā nātītam arthaṃ vai paścāttāpena yujyate //

Królu, oddany synowi, chcący robić, co mu miłe,
nad cierpieniem doświadczonym boleć ty nie powinieneś.

11.1.29

putragṛddhyā tvayā rājan priyaṃ tasya cikīrṣatā /
paścāttāpam idaṃ prāptaṃ na tvaṃ śocitum arhasi //

Kto tylko miód nad przepaścią widzi, nie widząc przepaści,
żądny miodu spada w przepaść ten – bolejąc jak ty, panie.

11.1.30

madhu yaḥ kevalaṃ dṛṣṭvā prapātaṃ nānupaśyati /
sa bhraṣṭo madhulobhena śocatyeva yathā bhavān //

Bolejący nie osiąga celów, szczęścia nie zaznaje,
nie zyskuje pomyślności, nie znajduje Najwyższego.

11.1.31

arthānna śocan prāpnoti na śocan vindate sukham /
na śocañ śriyam āpnoti na śocan vindate param //

Kto sam produkuje ogień i okrywa go swą szatą,
a żar spalający umysł odczuwa, ten nie jest mędrcem.

11.1.32

svayam utpādayitvāgniṃ vastreṇa pariveṣṭayet /
dahyamāno manastāpaṃ bhajate na sa paṇḍitaḥ //

To ty wraz ze swoim synem rozpaliłeś ogień Parthów ,
ogień wiatrem słów wzbudzany, polewany masłem żądzy.

11.1.33

tvayaiva sasutenāyaṃ vākyavāyusamīritaḥ /
lobhājyena ca saṃsikto jvalitaḥ pārthapāvakaḥ //

Po wznieceniu go wpadali doń jak ćmy synowie twoi,
więc nad tymi spalanymi w płomieniach Bujnowłosego
boleć ty nie powinieneś.

11.1.34

tasmin samiddhe patitāḥ śalabhā iva te sutāḥ /
tān keśavārcirnirdagdhānna tvaṃ śocitum arhasi //

Oblicze, które ujawniasz, pełne łez potoków, królu,
nie jest w księgach doceniane, mędrcy go nie pochwalają.

11.1.35

yaccāśrupātakalilaṃ vadanaṃ vahase nṛpa /
aśāstradṛṣṭam etaddhi na praśaṃsanti paṇḍitāḥ //

Bo łzy twoje niczym iskry, zaprawdę, tych ludzi palą,
poprzez rozum porzuć smutek, sam ze sobą dojdź do ładu.”

11.1.36

visphuliṅgā iva hyetān dahanti kila mānavān /
jahīhi manyuṃ buddhyā vai dhārayātmānam ātmanā //

Tak pocieszał go Sańdźaja wielkoduszny, a następnie
rzekł Widura swą rozumną mowę, o dręczący wroga.

11.1.37

evam āśvāsitastena saṃjayena mahātmanā /
viduro bhūya evāha buddhipūrvaṃ paraṃtapa //