Syn Wasudewy rzekł:
Powstań, powstań, o Gandhari, w bólu nie pogrążaj serca,
bo to przecież z twojej winy zagłada dosięgła Kurów.
Powstań, powstań, o Gandhari, w bólu nie pogrążaj serca,
bo to przecież z twojej winy zagłada dosięgła Kurów.
vāsudeva uvāca /
uttiṣṭhottiṣṭha gāndhāri mā ca śoke manaḥ kṛthāḥ /
tavaiva hyaparādhena kuravo nidhanaṃ gatāḥ //
uttiṣṭhottiṣṭha gāndhāri mā ca śoke manaḥ kṛthāḥ /
tavaiva hyaparādhena kuravo nidhanaṃ gatāḥ //
Wywyższając Durjodhanę, niegodziwca zawistnego,
nadmiernie butnego syna, osłaniałaś jego grzechy.
nadmiernie butnego syna, osłaniałaś jego grzechy.
yā tvaṃ putraṃ durātmānam īrṣum atyantamāninam /
duryodhanaṃ puraskṛtya duṣkṛtaṃ sādhu manyase //
duryodhanaṃ puraskṛtya duṣkṛtaṃ sādhu manyase //
Grzechy te okrutne, wrogie, gwałciły nakazy starszych,
dlaczego więc teraz pragniesz mnie obarczyć swoją winą?
dlaczego więc teraz pragniesz mnie obarczyć swoją winą?
niṣṭhuraṃ vairaparuṣaṃ vṛddhānāṃ śāsanātigam /
katham ātmakṛtaṃ doṣaṃ mayyādhātum ihecchasi //
katham ātmakṛtaṃ doṣaṃ mayyādhātum ihecchasi //
Kto boleje nad umarłym, który zginął, który odszedł,
z nieszczęścia w nieszczęście wpada, osiąga podwójny bezsens.
z nieszczęścia w nieszczęście wpada, osiąga podwójny bezsens.
mṛtaṃ vā yadi vā naṣṭaṃ yo 'tītam anuśocati /
duḥkhena labhate duḥkhaṃ dvāvanarthau prapadyate //
duḥkhena labhate duḥkhaṃ dvāvanarthau prapadyate //
Braminka rodzi syna dla ascezy, krowa tragarza, klacz rączego konia,
śudrzynka sługę, waiśji żona chłopa, równa ci księżna syna do zabójstwa.
śudrzynka sługę, waiśji żona chłopa, równa ci księżna syna do zabójstwa.
tapo'rthīyaṃ brāhmaṇī dhatta garbhaṃ gaur voḍhāraṃ dhāvitāraṃ turaṃgī /
śūdrā dāsaṃ paśupālaṃ tu vaiśyā vadhārthīyaṃ tvadvidhā rājaputrī //
śūdrā dāsaṃ paśupālaṃ tu vaiśyā vadhārthīyaṃ tvadvidhā rājaputrī //
Waiśampajana rzekł:
Gandhari znów usłyszawszy przykrą mowę Wasudewy
zamilkła i ukazała nieszczęściem zamglone oczy.
Gandhari znów usłyszawszy przykrą mowę Wasudewy
zamilkła i ukazała nieszczęściem zamglone oczy.
vaiśaṃpāyana uvāca /
tacchrutvā vāsudevasya punaruktaṃ vaco 'priyam /
tūṣṇīṃ babhūva gāndhārī śokavyākulalocanā //
tacchrutvā vāsudevasya punaruktaṃ vaco 'priyam /
tūṣṇīṃ babhūva gāndhārī śokavyākulalocanā //
A król-mędrzec Dhrytarasztra ujarzmiając mrok niewiedzy
zapytał oddany prawu Króla Prawa, Judhiszthirę.
zapytał oddany prawu Króla Prawa, Judhiszthirę.
dhṛtarāṣṭrastu rājarṣir nigṛhyābuddhijaṃ tamaḥ /
paryapṛcchata dharmātmā dharmarājaṃ yudhiṣṭhiram //
paryapṛcchata dharmātmā dharmarājaṃ yudhiṣṭhiram //
„Ty zaprawdę znałeś liczbę tych żyjących wojowników,
jeśli znasz zabitych liczbę, przekaż mi ją, synu Pandu.”
jeśli znasz zabitych liczbę, przekaż mi ją, synu Pandu.”
jīvatāṃ parimāṇajñaḥ sainyānām asi pāṇḍava /
hatānāṃ yadi jānīṣe parimāṇaṃ vadasva me //
hatānāṃ yadi jānīṣe parimāṇaṃ vadasva me //
Judhiszthira rzekł:
Jeden miliard wojowników, sześćset sześćdziesiąt milionów
oraz dwadzieścia tysięcy zginęło w tej wojnie królów.
Jeden miliard wojowników, sześćset sześćdziesiąt milionów
oraz dwadzieścia tysięcy zginęło w tej wojnie królów.
yudhiṣṭhira uvāca /
daśāyutānām ayutaṃ sahasrāṇi ca viṃśatiḥ /
koṭyaḥ ṣaṣṭiśca ṣaṭ caiva ye 'smin rājamṛdhe hatāḥ //
daśāyutānām ayutaṃ sahasrāṇi ca viṃśatiḥ /
koṭyaḥ ṣaṣṭiśca ṣaṭ caiva ye 'smin rājamṛdhe hatāḥ //
Dwadzieścia cztery tysiące i stu innych, Indro królów,
oraz sześćdziesięciu pięciu wojowników zaginęło.
oraz sześćdziesięciu pięciu wojowników zaginęło.
alakṣyāṇāṃ tu vīrāṇāṃ sahasrāṇi caturdaśa /
daśa cānyāni rājendra śataṃ ṣaṣṭiśca pañca ca //
daśa cānyāni rājendra śataṃ ṣaṣṭiśca pañca ca //
Dhrytarasztra rzekł:
Dokąd poszli, Judhiszthiro, ci najdoskonalsi z mężów?
Powiedz mi, wielkoramienny, gdyż, jak sądzę, wiesz to wszystko.
Dokąd poszli, Judhiszthiro, ci najdoskonalsi z mężów?
Powiedz mi, wielkoramienny, gdyż, jak sądzę, wiesz to wszystko.
dhṛtarāṣṭra uvāca /
yudhiṣṭhira gatiṃ kāṃ te gatāḥ puruṣasattamāḥ /
ācakṣva me mahābāho sarvajño hyasi me mataḥ //
yudhiṣṭhira gatiṃ kāṃ te gatāḥ puruṣasattamāḥ /
ācakṣva me mahābāho sarvajño hyasi me mataḥ //
Judhiszthira rzekł:
Ci, co życie poświęcili z radością w największej bitwie,
dzielni, do światów odeszli równych światom króla bogów .
Ci, co życie poświęcili z radością w największej bitwie,
dzielni, do światów odeszli równych światom króla bogów .
yudhiṣṭhira uvāca /
yair hutāni śarīrāṇi hṛṣṭaiḥ paramasaṃyuge /
devarājasamāṃl lokān gatāste satyavikramāḥ //
yair hutāni śarīrāṇi hṛṣṭaiḥ paramasaṃyuge /
devarājasamāṃl lokān gatāste satyavikramāḥ //
Zabici, Bharato, w bitwie, walczący bez entuzjazmu,
myśląc „kiedyś trzeba umrzeć”, z gandharwami się spotkali .
myśląc „kiedyś trzeba umrzeć”, z gandharwami się spotkali .
ye tvahṛṣṭena manasā martavyam iti bhārata /
yudhyamānā hatāḥ saṃkhye te gandharvaiḥ samāgatāḥ //
yudhyamānā hatāḥ saṃkhye te gandharvaiḥ samāgatāḥ //
Ci, którzy na polu bitwy stojąc o litość błagali
lub przed wrogiem uciekali, lecz zginęli od oręża,
ku guhjakom podążyli.
lub przed wrogiem uciekali, lecz zginęli od oręża,
ku guhjakom podążyli.
ye tu saṃgrāmabhūmiṣṭhā yācamānāḥ parāṅmukhāḥ /
śastreṇa nidhanaṃ prāptā gatāste guhyakān prati //
śastreṇa nidhanaṃ prāptā gatāste guhyakān prati //
A ci, których wróg uciskał, choć bez wsparcia i bezbronni,
lecz bez strachu, wielcy duchem, stanęli naprzeciw wrogom,
lecz bez strachu, wielcy duchem, stanęli naprzeciw wrogom,
pīḍyamānāḥ parair ye tu hīyamānā nirāyudhāḥ /
hrīniṣedhā mahātmānaḥ parān abhimukhā raṇe //
hrīniṣedhā mahātmānaḥ parān abhimukhā raṇe //
ostrą bronią przeszywani, wierni prawom wojowników,
po śmierci herosi dzielni poszli do siedziby Brahmy.
po śmierci herosi dzielni poszli do siedziby Brahmy.
chidyamānāḥ śitaiḥ śastraiḥ kṣatradharmaparāyaṇāḥ /
gatāste brahmasadanaṃ hatā vīrāḥ suvarcasaḥ //
gatāste brahmasadanaṃ hatā vīrāḥ suvarcasaḥ //
Ci zaś, którzy w środku bitwy zostali zabici, królu,
w nieznany sposób, odeszli do północnych światów Kurów.
w nieznany sposób, odeszli do północnych światów Kurów.
ye tatra nihatā rājann antar āyodhanaṃ prati /
yathā kathaṃcit te rājan samprāptā uttarān kurūn //
yathā kathaṃcit te rājan samprāptā uttarān kurūn //
Dhrytarasztra rzekł:
Skąd masz siłę, by to poznać, niczym wielki mędrzec, synu?
Powiedz mi, wielkoramienny, jeśli mogę to usłyszeć.
Skąd masz siłę, by to poznać, niczym wielki mędrzec, synu?
Powiedz mi, wielkoramienny, jeśli mogę to usłyszeć.
dhṛtarāṣṭra uvāca /
kena jñānabalenaivaṃ putra paśyasi siddhavat /
tanme vada mahābāho śrotavyaṃ yadi vai mayā //
kena jñānabalenaivaṃ putra paśyasi siddhavat /
tanme vada mahābāho śrotavyaṃ yadi vai mayā //
Judhiszthira rzekł:
Gdy z rozkazu twego, panie, dawniej po lesie kroczyłem,
dzięki odbytym pielgrzymkom zyskałem to dobrodziejstwo.
Gdy z rozkazu twego, panie, dawniej po lesie kroczyłem,
dzięki odbytym pielgrzymkom zyskałem to dobrodziejstwo.
yudhiṣṭhira uvāca /
nideśād bhavataḥ pūrvaṃ vane vicaratā mayā /
tīrthayātrāprasaṅgena samprāpto 'yam anugrahaḥ //
nideśād bhavataḥ pūrvaṃ vane vicaratā mayā /
tīrthayātrāprasaṅgena samprāpto 'yam anugrahaḥ //
Poznawszy wieszcza Lomaśę posiadłem tę moc skupienia,
wcześniej boski wzrok zyskałem dzięki dyscyplinie wiedzy.
wcześniej boski wzrok zyskałem dzięki dyscyplinie wiedzy.
devarṣir lomaśo dṛṣṭastataḥ prāpto 'smyanusmṛtim /
divyaṃ cakṣur api prāptaṃ jñānayogena vai purā //
divyaṃ cakṣur api prāptaṃ jñānayogena vai purā //
Dhrytarasztra rzekł:
Jedni mają tutaj bliskich, inni nie wśród tych poległych;
czy ich ciała w zgodzie z prawem będą spalone, Bharato?
Jedni mają tutaj bliskich, inni nie wśród tych poległych;
czy ich ciała w zgodzie z prawem będą spalone, Bharato?
dhṛtarāṣṭra uvāca /
ye 'trānāthā janasyāsya sanāthā ye ca bhārata /
kaccit teṣāṃ śarīrāṇi dhakṣyanti vidhipūrvakam //
ye 'trānāthā janasyāsya sanāthā ye ca bhārata /
kaccit teṣāṃ śarīrāṇi dhakṣyanti vidhipūrvakam //
Jedni nie mają nikogo, by odprawił ceremonie,
inni nie mieli statusu panów domu – ofiarników.
Komu, synu, my z tej masy odprawimy rytuały?
inni nie mieli statusu panów domu – ofiarników.
Komu, synu, my z tej masy odprawimy rytuały?
na yeṣāṃ santi kartāro na ca ye 'trāhitāgnayaḥ /
vayaṃ ca kasya kuryāmo bahutvāt tāta karmaṇaḥ //
vayaṃ ca kasya kuryāmo bahutvāt tāta karmaṇaḥ //
Których orły oraz sępy rozszarpują ze stron wszystkich,
ci zyskają dzięki rytom świat niebiański, Judhiszthiro.
ci zyskają dzięki rytom świat niebiański, Judhiszthiro.
yān suparṇāśca gṛdhrāśca vikarṣanti tatastataḥ /
teṣāṃ tu karmaṇā lokā bhaviṣyanti yudhiṣṭhira //
teṣāṃ tu karmaṇā lokā bhaviṣyanti yudhiṣṭhira //
Waiśampajana rzekł:
Zagadnięty tak syn Kunti, wielce mądry Judhiszthira,
zwrócił się do Sudharmana , Dhaumji , woźnicy Samdźaji,
Zagadnięty tak syn Kunti, wielce mądry Judhiszthira,
zwrócił się do Sudharmana , Dhaumji , woźnicy Samdźaji,
vaiśaṃpāyana uvāca /
evam ukto mahāprājñaḥ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ /
ādideśa sudharmāṇaṃ dhaumyaṃ sūtaṃ ca saṃjayam //
evam ukto mahāprājñaḥ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ /
ādideśa sudharmāṇaṃ dhaumyaṃ sūtaṃ ca saṃjayam //
do Widury rozsądnego i do Kaurawy Jujutsu,
Indraseny i do innych wszystkich sług oraz woźniców:
Indraseny i do innych wszystkich sług oraz woźniców:
viduraṃ ca mahābuddhiṃ yuyutsuṃ caiva kauravam /
indrasenamukhāṃścaiva bhṛtyān sūtāṃśca sarvaśaḥ //
indrasenamukhāṃścaiva bhṛtyān sūtāṃśca sarvaśaḥ //
„Panowie, odprawcie wszystkim rytuały pogrzebowe,
tak, by żadne z ciał nie sczezło jakby bliskich pozbawione.”
tak, by żadne z ciał nie sczezło jakby bliskich pozbawione.”
bhavantaḥ kārayantveṣāṃ pretakāryāṇi sarvaśaḥ /
yathā cānāthavat kiṃciccharīraṃ na vinaśyati //
yathā cānāthavat kiṃciccharīraṃ na vinaśyati //
Z rozkazu Prawości Króla, rządca , woźnica Sańdźaja,
Sudharman a wraz z nim Dhaumja, Indrasena oraz inni,
Sudharman a wraz z nim Dhaumja, Indrasena oraz inni,
śāsanād dharmarājasya kṣattā sūtaśca saṃjayaḥ /
sudharmā dhaumyasahita indrasenādayastathā //
sudharmā dhaumyasahita indrasenādayastathā //
zebrali sandał, aloes, inne eteryczne drewno,
masło, olej sezamowy, perfumy i lniane szaty,
masło, olej sezamowy, perfumy i lniane szaty,
candanāgurukāṣṭhāni tathā kālīyakānyuta /
ghṛtaṃ tailaṃ ca gandhāṃśca kṣaumāṇi vasanāni ca //
ghṛtaṃ tailaṃ ca gandhāṃśca kṣaumāṇi vasanāni ca //
z drewna stosy ułożyli, po czym na nich umieścili
rozmaity cenny oręż i rydwany roztrzaskane.
rozmaity cenny oręż i rydwany roztrzaskane.
samāhṛtya mahārhāṇi dārūṇāṃ caiva saṃcayān /
rathāṃśca mṛditāṃstatra nānāpraharaṇāni ca //
rathāṃśca mṛditāṃstatra nānāpraharaṇāni ca //
Gdy z zapałem stosy wznieśli, z powagą i według rangi,
w rytuałach zgodnych z prawem spalili przywódców ludów:
w rytuałach zgodnych z prawem spalili przywódców ludów:
citāḥ kṛtvā prayatnena yathāmukhyānnarādhipān /
dāhayāmāsur avyagrā vidhidṛṣṭena karmaṇā //
dāhayāmāsur avyagrā vidhidṛṣṭena karmaṇā //
króla Durjodhanę a z nim całą setkę jego braci
oraz królów Śalję, Śalę a także Bhuriśrawasa,
oraz królów Śalję, Śalę a także Bhuriśrawasa,
duryodhanaṃ ca rājānaṃ bhrātṝṃścāsya śatādhikān /
śalyaṃ śalaṃ ca rājānaṃ bhūriśravasam eva ca //
śalyaṃ śalaṃ ca rājānaṃ bhūriśravasam eva ca //
dalej króla Dźajadrathę i, Bharato, Abhimanju,
syna Duhśasany, króla Dhrysztaketu i Lakszmanę ,
syna Duhśasany, króla Dhrysztaketu i Lakszmanę ,
jayadrathaṃ ca rājānam abhimanyuṃ ca bhārata /
dauḥśāsaniṃ lakṣmaṇaṃ ca dhṛṣṭaketuṃ ca pārthivam //
dauḥśāsaniṃ lakṣmaṇaṃ ca dhṛṣṭaketuṃ ca pārthivam //
i wielkiego Somadattę, wraz z nim także stu Sryńdźajów,
i króla Kszemadhanwana, Wiratę oraz Drupadę,
i króla Kszemadhanwana, Wiratę oraz Drupadę,
bṛhantaṃ somadattaṃ ca sṛñjayāṃśca śatādhikān /
rājānaṃ kṣemadhanvānaṃ virāṭadrupadau tathā //
rājānaṃ kṣemadhanvānaṃ virāṭadrupadau tathā //
i z Pańćalów Śikhandina , i Parszatę Dhrysztadjumnę ,
i mężnego Judhamanju, a także Uttamaudźasa ,
i mężnego Judhamanju, a także Uttamaudźasa ,
śikhaṇḍinaṃ ca pāñcālyaṃ dhṛṣṭadyumnaṃ ca pārṣatam /
yudhāmanyuṃ ca vikrāntam uttamaujasam eva ca //
yudhāmanyuṃ ca vikrāntam uttamaujasam eva ca //
Kausalję , Draupadi synów i Saubalę Śakuniego ,
Aćalę oraz Wryszakę , dalej króla Bhagadattę,
Aćalę oraz Wryszakę , dalej króla Bhagadattę,
kausalyaṃ draupadeyāṃśca śakuniṃ cāpi saubalam /
acalaṃ vṛṣakaṃ caiva bhagadattaṃ ca pārthivam //
acalaṃ vṛṣakaṃ caiva bhagadattaṃ ca pārthivam //
i gniewnego Waikartanę – Karnę oraz jego synów,
Kekajów – łuczników wielkich i Trigartów rydwanników,
Kekajów – łuczników wielkich i Trigartów rydwanników,
karṇaṃ vaikartanaṃ caiva sahaputram amarṣaṇam /
kekayāṃśca maheṣvāsāṃstrigartāṃśca mahārathān //
kekayāṃśca maheṣvāsāṃstrigartāṃśca mahārathān //
Ghatotkaćę – suwerena rakszasów , i brata Baki ,
i przywódcę Alambusę oraz władcę Dźalasamdhę .
i przywódcę Alambusę oraz władcę Dźalasamdhę .
ghaṭotkacaṃ rākṣasendraṃ bakabhrātaram eva ca /
alambusaṃ ca rājānaṃ jalasaṃdhaṃ ca pārthivam //
alambusaṃ ca rājānaṃ jalasaṃdhaṃ ca pārthivam //
I setki, tysiące innych wielkich ziemskich władców, królu,
spalili w płonących ogniach z ofiarą płynnego masła.
spalili w płonących ogniach z ofiarą płynnego masła.
anyāṃśca pārthivān rājañ śataśo 'tha sahasraśaḥ /
ghṛtadhārāhutair dīptaiḥ pāvakaiḥ samadāhayan //
ghṛtadhārāhutair dīptaiḥ pāvakaiḥ samadāhayan //
Niektórym z tych wielkich duchem składano pośmiertne dary,
innych pieśniami sławili, niektórych opłakiwali.
innych pieśniami sławili, niektórych opłakiwali.
pitṛmedhāśca keṣāṃcid avartanta mahātmanām /
sāmabhiścāpyagāyanta te 'nvaśocyanta cāparaiḥ //
sāmabhiścāpyagāyanta te 'nvaśocyanta cāparaiḥ //
Z intonacją wersów, hymnów, z hałasem lamentów kobiet
odrętwienie ogarnęło nocy tej istoty wszystkie.
odrętwienie ogarnęło nocy tej istoty wszystkie.
sāmnām ṛcāṃ ca nādena strīṇāṃ ca ruditasvanaiḥ /
kaśmalaṃ sarvabhūtānāṃ niśāyāṃ samapadyata //
kaśmalaṃ sarvabhūtānāṃ niśāyāṃ samapadyata //
Te płonące, jasne ognie, bez dymu, przypominały
planety na nieboskłonie w cienkie chmury otulone.
planety na nieboskłonie w cienkie chmury otulone.
te vidhūmāḥ pradīptāśca dīpyamānāśca pāvakāḥ /
nabhasīvānvadṛśyanta grahāstanvabhrasaṃvṛtāḥ //
nabhasīvānvadṛśyanta grahāstanvabhrasaṃvṛtāḥ //
I tych, co nie mieli bliskich, bo przybyli z różnych krain,
wszystkich ich kazano spalić budując tysiące stosów.
wszystkich ich kazano spalić budując tysiące stosów.
ye cāpyanāthāstatrāsan nānādeśasamāgatāḥ /
tāṃśca sarvān samānāyya rāśīn kṛtvā sahasraśaḥ //
tāṃśca sarvān samānāyya rāśīn kṛtvā sahasraśaḥ //
Po wzniesieniu wielu stosów z drewna, zlanych olejami
spalić kazał je Widura, jak zarządził Król Prawości.
spalić kazał je Widura, jak zarządził Król Prawości.
citvā dārubhir avyagraḥ prabhūtaiḥ snehatāpitaiḥ /
dāhayāmāsa viduro dharmarājasya śāsanāt //
dāhayāmāsa viduro dharmarājasya śāsanāt //
Władca Kurów, Judhiszthira, kazał ryty im odprawić
i za Dhrytarasztrą krocząc w stronę Gangesu podążył.
i za Dhrytarasztrą krocząc w stronę Gangesu podążył.
kārayitvā kriyāsteṣāṃ kururājo yudhiṣṭhiraḥ /
dhṛtarāṣṭraṃ puraskṛtya gaṅgām abhimukho 'gamat //
dhṛtarāṣṭraṃ puraskṛtya gaṅgām abhimukho 'gamat //