Rozdział 3

Sańdźaja rzekł:
Posłuchaj uważnie, królu, jak nastała wielka zguba
Kaurawów oraz Pandawów, gdy spotkali się w tej bitwie.

9.3.1

saṃjaya uvāca /
śṛṇu rājann avahito yathā vṛtto mahān kṣayaḥ /
kurūṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca samāsādya parasparam //

Gdy syn Pandu wielkoduszny powalił woźnicy syna ,
gdy żołnierze raz za razem pierzchali, by znów się złączyć,

9.3.2

nihate sūtaputre tu pāṇḍavena mahātmanā /
vidruteṣu ca sainyeṣu samānīteṣu cāsakṛt //

gdy ból dotknął twego syna i wycofał się on z walki,
gdy strwożyli się żołnierze widząc męstwo syna Prythy,

9.3.3

vimukhe tava putre tu śokopahatacetasi /
bhṛśodvigneṣu sainyeṣu dṛṣṭvā pārthasya vikramam //

gdy żołnierze rozważali nieszczęście, w które popadli,
gdy miażdżone były wojska, słysząc donośne okrzyki,

9.3.4

dhyāyamāneṣu sainyeṣu duḥkhaṃ prāpteṣu bhārata /
balānāṃ mathyamānānāṃ śrutvā ninadam uttamam //

widząc w bitwie roztrzaskane godła wielkodusznych królów,
ich rydwany powalone, zniszczone platformy wozów,

9.3.5

abhijñānaṃ narendrāṇāṃ vikṛtaṃ prekṣya saṃyuge /
patitān rathanīḍāṃśca rathāṃścāpi mahātmanām //

widząc też zabite w bitwie słonie i piechurów, panie,
i straszliwe pole bitwy, jak gdyby plac zabaw Rudry,

9.3.6

raṇe vinihatānnāgān dṛṣṭvā pattīṃśca māriṣa /
āyodhanaṃ cātighoraṃ rudrasyākrīḍasaṃnibham //

setki i tysiące królów, których kres niechlubny spotkał,
współczujący Krypa, królu, dojrzały, zacności pełen ,

9.3.7

aprakhyātiṃ gatānāṃ tu rājñāṃ śatasahasraśaḥ /
kṛpāviṣṭaḥ kṛpo rājan vayaḥśīlasamanvitaḥ //

dzielny, w tych realiach podszedł do monarchy Durjodhany
i powodowany gniewem rzekł do niego elokwentnie:

9.3.8

abravīt tatra tejasvī so 'bhisṛtya janādhipam /
duryodhanaṃ manyuvaśād vacanaṃ vacanakṣamaḥ //

„Durjodhano, o Kaurawo, wysłuchaj mych słów, bezgrzeszny,
a gdy uznasz słów tych wartość, działaj, królu, w zgodzie z nimi.

9.3.9

duryodhana nibodhedaṃ yat tvā vakṣyāmi kaurava /
śrutvā kuru mahārāja yadi te rocate 'nagha //

Indro królów, nie ma ścieżki lepszej niż powinność walki,
uznając ją kszatrijowie walczą, byku wśród kszatrijów.

9.3.10

na yuddhadharmācchreyān vai panthā rājendra vidyate /
yaṃ samāśritya yudhyante kṣatriyāḥ kṣatriyarṣabha //

Kto kszatriji żywot pędzi, musi walczyć z synem, bratem,
synem siostry, bratem matki, krewnym czy powinowatym.

9.3.11

putro bhrātā pitā caiva svasreyo mātulastathā /
saṃbandhibāndhavāścaiva yodhyā vai kṣatrajīvinā //

Śmierć najwyższą tu prawością, a ucieczka – nieprawością,
straszliwy ci pędzą żywot, którzy chcą zachować życie.

9.3.12

vadhe caiva paro dharmastathādharmaḥ palāyane /
te sma ghorāṃ samāpannā jīvikāṃ jīvitārthinaḥ //

Pozwól, że w tej kwestii powiem korzystne dla ciebie słowa:
gdy zginęli Bhiszma, Drona i Karna, rydwannik wielki,

9.3.13

tatra tvāṃ prativakṣyāmi kiṃcid eva hitaṃ vacaḥ /
hate bhīṣme ca droṇe ca karṇe caiva mahārathe //

kiedy zginął Dźajadratha, twoi bracia, o bezgrzeszny,
gdy twój syn – Lakszmana – poległ, cóż nam teraz pozostało?

9.3.14

jayadrathe ca nihate tava bhrātṛṣu cānagha /
lakṣmaṇe tava putre ca kiṃ śeṣaṃ paryupāsmahe //

Ci, na których oparliśmy nasze dążenie do władzy,
porzuciwszy ciała kroczą ku brahmana znawców ścieżce.

9.3.15

yeṣu bhāraṃ samāsajya rājye matim akurmahi /
te saṃtyajya tanūr yātāḥ śūrā brahmavidāṃ gatim //

My zaś będąc oddzieleni od cnotliwych rydwanników,
powaliwszy wielu królów nieszczęśliwie żyć będziemy.

9.3.16

vayaṃ tviha vinābhūtā guṇavadbhir mahārathaiḥ /
kṛpaṇaṃ vartayiṣyāma pātayitvā nṛpān bahūn //

Nawet gdyby wszyscy żyli, nie pobiliby Bibhatsu
dzielnego – Kryszna mu okiem – i niedostępnego bogom.

9.3.17

sarvair api ca jīvadbhir bībhatsur aparājitaḥ /
kṛṣṇanetro mahābāhur devair api durāsadaḥ //

Wielka armia drży podchodząc do jego sztandaru z małpą
lśniącego jak sztandar Indry, niczym piorun z łuku Indry.

9.3.18

indrakārmukavajrābham indraketum ivocchritam /
vānaraṃ ketum āsādya saṃcacāla mahācamūḥ //

Lwi ryk Bhimy, dźwięk donośny wydobyty z Pańćadźanji,
Gandiwy brzęczący odgłos niepokoją nasze serca.

9.3.19

siṃhanādena bhīmasya pāñcajanyasvanena ca /
gāṇḍīvasya ca nirghoṣāt saṃhṛṣyanti manāṃsi naḥ //

Drżąc jak wielka błyskawica, oślepiając nasze oczy
łuk Gandiwa przypomina chyboczącą się pochodnię.

9.3.20

carantīva mahāvidyunmuṣṇanti nayanaprabhām /
alātam iva cāviddhaṃ gāṇḍīvaṃ samadṛśyata //

Gdy się chwieje ten łuk wielki, barwny, złotem ozdobiony,
lśni na wszystkie strony niczym błyskawica w chmur gęstwinie.

9.3.21

jāmbūnadavicitraṃ ca dhūyamānaṃ mahad dhanuḥ /
dṛśyate dikṣu sarvāsu vidyud abhraghaneṣviva //

Przez Krysznę wiedziony, królu, jak przez wiatr burzowa chmura
Ardźuna, najlepszy łucznik, spala te oddziały twoje
niczym rozszalały ogień gęsty las zimową porą.

9.3.22

uhyamānaśca kṛṣṇena vāyuneva balāhakaḥ /
tāvakaṃ tad balaṃ rājann arjuno 'stravidāṃ varaḥ /
gahanaṃ śiśire kakṣaṃ dadāhāgnir ivotthitaḥ //

Widzieliśmy Dhanańdźaję jak przedzierał się przez szyki
lśniący niczym wielki Indra, niczym słoń z czterema kłami.

9.3.23

gāhamānam anīkāni mahendrasadṛśaprabham /
dhanaṃjayam apaśyāma caturdantam iva dvipam //

Widzieliśmy Dhanańdźaję, który armię twą pustoszył
i przerażał władców ziemi, jak słoń w stawie wśród lotosów.

9.3.24

vikṣobhayantaṃ senāṃ te trāsayantaṃ ca pārthivān /
dhanaṃjayam apaśyāma nalinīm iva kuñjaram //

Znów Pandawę widzieliśmy, który brzękiem swego łuku
postrach siał wśród wojowników niczym lew w antylop stadzie.

9.3.25

trāsayantaṃ tathā yodhān dhanur ghoṣeṇa pāṇḍavam /
bhūya enam apaśyāma siṃhaṃ mṛgagaṇā iva //

Oto wielcy dwaj łucznicy, byki wśród łuczników wszystkich,
dwóch Krysznów odzianych w zbroję wodzi prym na całym świecie.

9.3.26

sarvalokamaheṣvāsau vṛṣabhau sarvadhanvinām /
āmuktakavacau kṛṣṇau lokamadhye virejatuḥ //

Dzisiaj jest dzień siedemnasty tej przerażającej bitwy,
podczas której wojownicy obu stron, Bharato, giną.

9.3.27

adya saptadaśāhāni vartamānasya bhārata /
saṃgrāmasyātighorasya vadhyatāṃ cābhito yudhi //

Rozbijana jest twa armia zewsząd i na wszystkie strony
tak, jak gdyby wiatr rozpędzał chmur jesiennych kłębowiska.

9.3.28

vāyuneva vidhūtāni tavānīkāni sarvaśaḥ /
śaradambhodajālāni vyaśīryanta samantataḥ //

Leworęki, wielki królu, wstrząsa twoją armią, która
jest jak statek w wielkiej toni przez wiatr kołysany, chwiejny.

9.3.29

tāṃ nāvam iva paryastāṃ bhrāntavātāṃ mahārṇave /
tava senāṃ mahārāja savyasācī vyakampayat //

Gdzie był wówczas syn woźnicy, gdzie Drona z towarzyszami,
gdzie ja byłem, gdzie ty byłeś, gdzie był wówczas syn Hrydiki ,
gdzie był brat twój, Duhśasana, wraz z innymi twymi braćmi,

9.3.30

kva nu te sūtaputro 'bhūt kva nu droṇaḥ sahānugaḥ /
ahaṃ kva ca kva cātmā te hārdikyaśca tathā kva nu /
duḥśāsanaśca bhrātā te bhrātṛbhiḥ sahitaḥ kva nu //

gdy Ardźuna Dźajadrathę dostrzegł, gdy był w strzał zasięgu
on i twoi krewni, bracia, towarzysze i wujowie?

9.3.31

bāṇagocarasamprāptaṃ prekṣya caiva jayadratham /
saṃbandhinaste bhrātṝṃśca sahāyānmātulāṃstathā //

I kiedy na oczach wszystkich kroczył depcząc jego głowę?
Cóż nam, królu, pozostało, kiedy zginął Dźajadratha?

9.3.32

sarvān vikramya miṣato lokāṃścākramya mūrdhani /
jayadratho hato rājan kiṃ nu śeṣam upāsmahe //

Czy mąż jakiś tu się znajdzie, który Pandawę pokona?
Różnorodne ma pociski niebiańskie ten wielki duchem,
a odgłos Gandiwy jego nasze siły nam odbiera.

9.3.33

ko veha sa pumān asti yo vijeṣyati pāṇḍavam /
tasya cāstrāṇi divyāni vividhāni mahātmanaḥ /
gāṇḍīvasya ca nirghoṣo vīryāṇi harate hi naḥ //

Armia ta po śmierci wodza jest jak noc bezksiężycowa,
zniszczona jak wyschła rzeka z drzewami przy swoich brzegach,
które słonie połamały.

9.3.34

naṣṭacandrā yathā rātriḥ seneyaṃ hatanāyakā /
nāgabhagnadrumā śuṣkā nadīvākulatāṃ gatā //

Po zabiciu wodzów w armii, swobodnie, z białymi końmi
przejeżdża wielkoramienny jak płonący ogień w lesie.

9.3.35

dhvajinyāṃ hatanetrāyāṃ yatheṣṭaṃ śvetavāhanaḥ /
cariṣyati mahābāhuḥ kakṣe 'gnir iva saṃjvalan //

Pęd gwałtowny Satjakiego i Bhimaseny, ich obu,
mógłby zniszczyć wszystkie góry i wysuszyć oceany.

9.3.36

sātyakeścaiva yo vego bhīmasenasya cobhayoḥ /
dārayeta girīn sarvāñ śoṣayeta ca sāgarān //

Przyrzeczenie, które Bhima wyrzekł na sali zgromadzeń,
spełnił całkowicie, panie, dopełni je także później.

9.3.37

uvāca vākyaṃ yad bhīmaḥ sabhāmadhye viśāṃ pate /
kṛtaṃ tat sakalaṃ tena bhūyaścaiva kariṣyati //

Nawet gdy Karna był wodzem, wojsk ich nie pokonaliśmy,
bo strzegli je Pandawowie, teraz chroni je Ardźuna.

9.3.38

pramukhasthe tadā karṇe balaṃ pāṇḍavarakṣitam /
durāsadaṃ tathā guptaṃ gūḍhaṃ gāṇḍīvadhanvanā //

Dopuściliście się czynów grzesznych wobec ludzi prawych,
uczynionych bezpodstawnie, teraz nadszedł czas odpłaty.

9.3.39

yuṣmābhistāni cīrṇāni yānyasādhūni sādhuṣu /
akāraṇakṛtānyeva teṣāṃ vaḥ phalam āgatam //

Gorliwie, dla swoich celów zebrałeś tych wszystkich ludzi,
i oni, i ty, mój drogi, jesteście w niebezpieczeństwie.

9.3.40

ātmano 'rthe tvayā loko yatnataḥ sarva āhṛtaḥ /
sa te saṃśayitastāta ātmā ca bharatarṣabha //

Chroń sam siebie, Durjodhano, tyś sam jest zwornikiem wszystkich,
bo gdy zwornik się rozpada, wszystko inne się rozprasza.

9.3.41

rakṣa duryodhanātmānam ātmā sarvasya bhājanam /
bhinne hi bhājane tāta diśo gacchati tadgatam //

Wszelkimi środkami słaby szukać winien pojednania,
konflikt jest domeną silnych, tak poucza Bryhaspati .

9.3.42

hīyamānena vai saṃdhiḥ paryeṣṭavyaḥ samena ca /
vigraho vardhamānena nītir eṣā bṛhaspateḥ //

Siła naszych wojsk jest słabsza niż siła wojsk synów Pandu,
zatem pokój z Pandawami teraz jest właściwy, panie.
/teraz słuszny jest, jak sądzę, pokój z Pandawami, panie./

9.3.43

te vayaṃ pāṇḍuputrebhyo hīnāḥ svabalaśaktitaḥ /
atra te pāṇḍavaiḥ sārdhaṃ saṃdhiṃ manye kṣamaṃ prabho //

Kto nie wie, co to pomyślność, lub tym, co pomyślne gardzi,
szybko traci swe królestwo nie znajdując pomyślności.

9.3.44

na jānīte hi yaḥ śreyaḥ śreyasaścāvamanyate /
sa kṣipraṃ bhraśyate rājyānna ca śreyo 'nuvindati //

Gdy kłaniając się przed królem zyskamy królestwo nasze,
lepsze będzie to niż, królu, z głupoty doznanie klęski.

9.3.45

praṇipatya hi rājānaṃ rājyaṃ yadi labhemahi /
śreyaḥ syānna tu mauḍhyena rājan gantuṃ parābhavam //

Współczujący Judhiszthira, gdy poprosi go Gowinda
oraz syn Wićitrawirji , podaruje ci królestwo.

9.3.46

vaicitravīryavacanāt kṛpāśīlo yudhiṣṭhiraḥ /
viniyuñjīta rājye tvāṃ govindavacanena ca //

Bo, co rzeknie Bujnowłosy do niezwalczonego króla,
wszystko to z pewnością spełnią Ardźuna i Bhimasena.

9.3.47

yad brūyāddhi hṛṣīkeśo rājānam aparājitam /
arjunaṃ bhīmasenaṃ ca sarvaṃ kuryur asaṃśayam //

Kryszna, myślę, nie odrzuci słów Kaurawy Dhrytarasztry,
a też syn Pandu, jak sądzę, nie odrzuci prośby Kryszny.

9.3.48

nātikramiṣyate kṛṣṇo vacanaṃ kauravasya ha /
dhṛtarāṣṭrasya manye 'haṃ nāpi kṛṣṇasya pāṇḍavaḥ //

Myślę, że właściwa tobie jest ugoda z Pandawami.
Nie mówię tego z litości, albo chcąc ocalić życie,
mówię to, co słuszne, królu, pojmiesz to u kresu życia.”

9.3.49

etat kṣamam ahaṃ manye tava pārthair avigraham /
na tvā bravīmi kārpaṇyānna prāṇaparirakṣaṇāt /
pathyaṃ rājan bravīmi tvāṃ tat parāsuḥ smariṣyasi //

Wznosząc lament rzekł to Krypa, Śaradwaty syn dojrzały,
długo i gwałtownie wzdychał, i w smutku świadomość stracił.

9.3.50

iti vṛddho vilapyaitat kṛpaḥ śāradvato vacaḥ /
dīrgham uṣṇaṃ ca niḥśvasya śuśoca ca mumoha ca //