I rzekł Dźanamedźaja:
Jakże walczyli bohaterscy Kuru, jak Pandawowie i Somakowie, i inni wielce dostojni władcy, co z różnych krain się zjechali?
Jakże walczyli bohaterscy Kuru, jak Pandawowie i Somakowie, i inni wielce dostojni władcy, co z różnych krain się zjechali?
janamejaya uvāca /
kathaṃ yuyudhire vīrāḥ kurupāṇḍavasomakāḥ /
pārthivāśca mahābhāgā nānādeśasamāgatāḥ //
kathaṃ yuyudhire vīrāḥ kurupāṇḍavasomakāḥ /
pārthivāśca mahābhāgā nānādeśasamāgatāḥ //
Wajśampajana rzekł:
Posłuchaj, o władco ziemi, jak walczyli bohaterscy Kaurawowie i Pandawowowie razem z Somakami na Polu Kuru, na Polu Umartwienia!
Gdy Pandawowie niezwykle potężni i Somakowie im towarzyszący dotarli na Pole Kuru, wraz ruszyli na Kaurawów, zwycięstwa spragnieni. A wszyscy byli świetnie w Wedach wykształceni i radość czerpali z walki, chciwi zwycięstwa w boju lub na śmierć w starciu gotowi. Zbliżyli się do armii synów Dhrytarasztry nieustraszonej i wraz z wojskiem stanęli po zachodniej części pola bitwy, na wschód obróceni. (5) Syn Kunti, Judhiszthira, kazał zgodnie z regułami setki namiotów rozstawić poza obszarem Samantapańćaki.
Cała ziemia wydawała się pusta. Nie było konnych ani piechurów, oddziałów rydwanów czy słoni. Tylko dzieci i starcy pozostali. I jak daleko słońce oświetla krąg Dźambudwipy, zewsząd siły ściągały, o najlepszy z królów, ze wszystkich plemion. W jednym miejscu stanęli, zajmując obszar na wiele stajań — krainy i rzeki, góry i lasy.
I wtedy król Judhiszhthira wydał rozkaz, by wszystkim wydać świetne jadło, a takoż ich zwierzętom, o buhaju wśród ludzi! (10) I podał im różne hasła, by można było rozpoznać tego, co je wymówi, jako stronnika Pandawów. I wszystkim Potomek Kaurawów poprzydzielał godła, znaki i ozdoby, gdy czas bitwy się zbliżał.
A gdy butny Syn Dhrytarasztry Durjodhana zobaczył szczyty godeł Pandawów, Synów Prythy, wraz jął się w szyku ze wszystkimi królami przeciw nim ustawiać. Na widok Durjodhany, z białym parasolem nad jego głową wzniesionym, wśród tysiąca słoni, w otoczeniu braci, wojownicy Pandawów wpadli w wielkie podniecenie, zadęli w konchy ogromne i w kotły po tysiąckroć uderzyli. (15) Z zachwytem na swoje siły patrzyli i radowały się ich serca, a z nimi radował się mężny Kryszna Wasudewa. Stał na rydwanie z Ardźuną Zdobywcą-Skarbu i obaj zadęli w boskie konchy, rozpalając serca wojowników — dwaj buhaje wśród ludzi. A gdy ryk konch obu, Pięciorodnej i Bożydara, do uszu tamtych wojowników dotarł, wraz robić pod siebie jęli, a z nimi ich wierzchowce, bo jak zwierzyna leśna dygoce ze strachu ryk lwa usłyszawszy, tak właśnie dygotało wojsko Syna Dhrytarasztry.
Kurz z ziemi się podniósł, nic się rozeznać nie dało, znikło słońce, pyłem pola bitwy spowite. (20) A potem jakby cud się zdarzył — deszcz z mięsa i krwi lunął na wszystkie oddziały. I wiatr się zerwał, szedł nisko, kamienie porywał, bijąc nimi w wojowników i kurzawę rozpylał. Obie armie, o królu, w radości wielkiej, do walki gotowe stały na Polu Kuru podobne do wzburzonych oceanów, które biją w siebie, gdy kres Wieku nadchodzi — tak niesamowite to spotkanie obu wojsk było. Tylu ludzi zebrało się pod wodzą potomków Kuru, że ziemia stała się pusta, jeno dzieci i starcy się ostali. (25)
A potem Kaurawowie, Pandawowie i Somakowie pakt zawarli i prawa walki ustalono, buhaju wśród ludzi!
Po zakończeniu walki, pozostajemy we wzajemnej życzliwości, tak jak było to wcześniej, zgodnie z zasadami. Nie podejmujemy ponownych prób oszustwa.
Gdy ktoś zacznie się walkę na słowa, słowem mu trzeba odpowiadać. Nie wolno w żaden sposób atakować kogoś, kto z walki się wycofa.
Rydwannik ma walczyć z rydwannikiem, woj na słoniu z wojem na słoniu, konny z konnym, a piechur z piechurem.
Należy atakować tylko po rzuceniu wyzwania do walki — odpowiednio do zdolności, męstwa, wysiłku i wigoru. Nie wolno atakować tego, co się ataku nie spodziewa i tego, kto jest w panice.
W żaden sposób nie wolno atakować tego, który walczy z innym, tego, kto stracił rozeznanie, kto jest odwrócony, kto stracił broń lub zbroję. (30)
W żaden sposób nie wolno atakować też woźniców, tych, co niosą broń, werblistów i dmących w konchy.
Gdy Kaurawowie, Pandawowie i Somakowie ten pakt zawarli, patrzyli na siebie nawzajem w wielkim urzeczeniu. Rozbili swe obozy ci buhaje wśród ludzi o potężnym duchu, a radość ich ogarniała i pełni dobrej myśli byli wraz ze swymi wojownikami.
Posłuchaj, o władco ziemi, jak walczyli bohaterscy Kaurawowie i Pandawowowie razem z Somakami na Polu Kuru, na Polu Umartwienia!
Gdy Pandawowie niezwykle potężni i Somakowie im towarzyszący dotarli na Pole Kuru, wraz ruszyli na Kaurawów, zwycięstwa spragnieni. A wszyscy byli świetnie w Wedach wykształceni i radość czerpali z walki, chciwi zwycięstwa w boju lub na śmierć w starciu gotowi. Zbliżyli się do armii synów Dhrytarasztry nieustraszonej i wraz z wojskiem stanęli po zachodniej części pola bitwy, na wschód obróceni. (5) Syn Kunti, Judhiszthira, kazał zgodnie z regułami setki namiotów rozstawić poza obszarem Samantapańćaki.
Cała ziemia wydawała się pusta. Nie było konnych ani piechurów, oddziałów rydwanów czy słoni. Tylko dzieci i starcy pozostali. I jak daleko słońce oświetla krąg Dźambudwipy, zewsząd siły ściągały, o najlepszy z królów, ze wszystkich plemion. W jednym miejscu stanęli, zajmując obszar na wiele stajań — krainy i rzeki, góry i lasy.
I wtedy król Judhiszhthira wydał rozkaz, by wszystkim wydać świetne jadło, a takoż ich zwierzętom, o buhaju wśród ludzi! (10) I podał im różne hasła, by można było rozpoznać tego, co je wymówi, jako stronnika Pandawów. I wszystkim Potomek Kaurawów poprzydzielał godła, znaki i ozdoby, gdy czas bitwy się zbliżał.
A gdy butny Syn Dhrytarasztry Durjodhana zobaczył szczyty godeł Pandawów, Synów Prythy, wraz jął się w szyku ze wszystkimi królami przeciw nim ustawiać. Na widok Durjodhany, z białym parasolem nad jego głową wzniesionym, wśród tysiąca słoni, w otoczeniu braci, wojownicy Pandawów wpadli w wielkie podniecenie, zadęli w konchy ogromne i w kotły po tysiąckroć uderzyli. (15) Z zachwytem na swoje siły patrzyli i radowały się ich serca, a z nimi radował się mężny Kryszna Wasudewa. Stał na rydwanie z Ardźuną Zdobywcą-Skarbu i obaj zadęli w boskie konchy, rozpalając serca wojowników — dwaj buhaje wśród ludzi. A gdy ryk konch obu, Pięciorodnej i Bożydara, do uszu tamtych wojowników dotarł, wraz robić pod siebie jęli, a z nimi ich wierzchowce, bo jak zwierzyna leśna dygoce ze strachu ryk lwa usłyszawszy, tak właśnie dygotało wojsko Syna Dhrytarasztry.
Kurz z ziemi się podniósł, nic się rozeznać nie dało, znikło słońce, pyłem pola bitwy spowite. (20) A potem jakby cud się zdarzył — deszcz z mięsa i krwi lunął na wszystkie oddziały. I wiatr się zerwał, szedł nisko, kamienie porywał, bijąc nimi w wojowników i kurzawę rozpylał. Obie armie, o królu, w radości wielkiej, do walki gotowe stały na Polu Kuru podobne do wzburzonych oceanów, które biją w siebie, gdy kres Wieku nadchodzi — tak niesamowite to spotkanie obu wojsk było. Tylu ludzi zebrało się pod wodzą potomków Kuru, że ziemia stała się pusta, jeno dzieci i starcy się ostali. (25)
A potem Kaurawowie, Pandawowie i Somakowie pakt zawarli i prawa walki ustalono, buhaju wśród ludzi!
Po zakończeniu walki, pozostajemy we wzajemnej życzliwości, tak jak było to wcześniej, zgodnie z zasadami. Nie podejmujemy ponownych prób oszustwa.
Gdy ktoś zacznie się walkę na słowa, słowem mu trzeba odpowiadać. Nie wolno w żaden sposób atakować kogoś, kto z walki się wycofa.
Rydwannik ma walczyć z rydwannikiem, woj na słoniu z wojem na słoniu, konny z konnym, a piechur z piechurem.
Należy atakować tylko po rzuceniu wyzwania do walki — odpowiednio do zdolności, męstwa, wysiłku i wigoru. Nie wolno atakować tego, co się ataku nie spodziewa i tego, kto jest w panice.
W żaden sposób nie wolno atakować tego, który walczy z innym, tego, kto stracił rozeznanie, kto jest odwrócony, kto stracił broń lub zbroję. (30)
W żaden sposób nie wolno atakować też woźniców, tych, co niosą broń, werblistów i dmących w konchy.
Gdy Kaurawowie, Pandawowie i Somakowie ten pakt zawarli, patrzyli na siebie nawzajem w wielkim urzeczeniu. Rozbili swe obozy ci buhaje wśród ludzi o potężnym duchu, a radość ich ogarniała i pełni dobrej myśli byli wraz ze swymi wojownikami.
vaiśaṃpāyana uvāca /
yathā yuyudhire vīrāḥ kurupāṇḍavasomakāḥ /
kurukṣetre tapaḥkṣetre śṛṇu tat pṛthivīpate //
yathā yuyudhire vīrāḥ kurupāṇḍavasomakāḥ /
kurukṣetre tapaḥkṣetre śṛṇu tat pṛthivīpate //
avatīrya kurukṣetraṃ pāṇḍavāḥ sahasomakāḥ /
kauravān abhyavartanta jigīṣanto mahābalāḥ //
kauravān abhyavartanta jigīṣanto mahābalāḥ //
vedādhyayanasampannāḥ sarve yuddhābhinandinaḥ /
āśaṃsanto jayaṃ yuddhe vadhaṃ vābhimukhā raṇe //
āśaṃsanto jayaṃ yuddhe vadhaṃ vābhimukhā raṇe //
abhiyāya ca durdharṣāṃ dhārtarāṣṭrasya vāhinīm /
prāṅmukhāḥ paścime bhāge nyaviśanta sasainikāḥ //
prāṅmukhāḥ paścime bhāge nyaviśanta sasainikāḥ //
samantapañcakād bāhyaṃ śibirāṇi sahasraśaḥ /
kārayāmāsa vidhivat kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ //
kārayāmāsa vidhivat kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ //
śūnyeva pṛthivī sarvā bālavṛddhāvaśeṣitā /
niraśvapuruṣā cāsīd rathakuñjaravarjitā //
niraśvapuruṣā cāsīd rathakuñjaravarjitā //
yāvat tapati sūryo hi jambūdvīpasya maṇḍalam /
tāvad eva samāvṛttaṃ balaṃ pārthivasattama //
tāvad eva samāvṛttaṃ balaṃ pārthivasattama //
ekasthāḥ sarvavarṇāste maṇḍalaṃ bahuyojanam /
paryākrāmanta deśāṃśca nadīḥ śailān vanāni ca //
paryākrāmanta deśāṃśca nadīḥ śailān vanāni ca //
teṣāṃ yudhiṣṭhiro rājā sarveṣāṃ puruṣarṣabha /
ādideśa savāhānāṃ bhakṣyabhojyam anuttamam //
ādideśa savāhānāṃ bhakṣyabhojyam anuttamam //
saṃjñāśca vividhāstāstāsteṣāṃ cakre yudhiṣṭhiraḥ /
evaṃvādī veditavyaḥ pāṇḍaveyo 'yam ityuta //
evaṃvādī veditavyaḥ pāṇḍaveyo 'yam ityuta //
abhijñānāni sarveṣāṃ saṃjñāścābharaṇāni ca /
yojayāmāsa kauravyo yuddhakāla upasthite //
yojayāmāsa kauravyo yuddhakāla upasthite //
dṛṣṭvā dhvajāgraṃ pārthānāṃ dhārtarāṣṭro mahāmanāḥ /
saha sarvair mahīpālaiḥ pratyavyūhata pāṇḍavān //
saha sarvair mahīpālaiḥ pratyavyūhata pāṇḍavān //
pāṇḍureṇātapatreṇa dhriyamāṇena mūrdhani /
madhye nāgasahasrasya bhrātṛbhiḥ parivāritam //
madhye nāgasahasrasya bhrātṛbhiḥ parivāritam //
dṛṣṭvā duryodhanaṃ hṛṣṭāḥ sarve pāṇḍavasainikāḥ /
dadhmuḥ sarve mahāśaṅkhān bherīr jaghnuḥ sahasraśaḥ //
dadhmuḥ sarve mahāśaṅkhān bherīr jaghnuḥ sahasraśaḥ //
tataḥ prahṛṣṭāṃ svāṃ senām abhivīkṣyātha pāṇḍavāḥ /
babhūvur hṛṣṭamanaso vāsudevaśca vīryavān //
babhūvur hṛṣṭamanaso vāsudevaśca vīryavān //
tato yodhān harṣayantau vāsudevadhanaṃjayau /
dadhmatuḥ puruṣavyāghrau divyau śaṅkhau rathe sthitau //
dadhmatuḥ puruṣavyāghrau divyau śaṅkhau rathe sthitau //
pāñcajanyasya nirghoṣaṃ devadattasya cobhayoḥ /
śrutvā savāhanā yodhāḥ śakṛnmūtraṃ prasusruvuḥ //
śrutvā savāhanā yodhāḥ śakṛnmūtraṃ prasusruvuḥ //
yathā siṃhasya nadataḥ svanaṃ śrutvetare mṛgāḥ /
traseyus tadvad evāsīd dhārtarāṣṭrabalaṃ tadā //
traseyus tadvad evāsīd dhārtarāṣṭrabalaṃ tadā //
udatiṣṭhad rajo bhaumaṃ na prājñāyata kiṃcana /
antardhīyata cādityaḥ sainyena rajasāvṛtaḥ //
antardhīyata cādityaḥ sainyena rajasāvṛtaḥ //
vavarṣa cātra parjanyo māṃsaśoṇitavṛṣṭimān /
vyukṣan sarvāṇyanīkāni tad adbhutam ivābhavat //
vyukṣan sarvāṇyanīkāni tad adbhutam ivābhavat //
vāyustataḥ prādurabhūnnīcaiḥ śarkarakarṣaṇaḥ /
vinighnaṃstānyanīkāni vidhamaṃścaiva tad rajaḥ //
vinighnaṃstānyanīkāni vidhamaṃścaiva tad rajaḥ //
ubhe sene tadā rājan yuddhāya mudite bhṛśam /
kurukṣetre sthite yatte sāgarakṣubhitopame //
kurukṣetre sthite yatte sāgarakṣubhitopame //
tayostu senayor āsīd adbhutaḥ sa samāgamaḥ /
yugānte samanuprāpte dvayoḥ sāgarayor iva //
yugānte samanuprāpte dvayoḥ sāgarayor iva //
śūnyāsīt pṛthivī sarvā bālavṛddhāvaśeṣitā /
tena senāsamūhena samānītena kauravaiḥ //
tena senāsamūhena samānītena kauravaiḥ //
tataste samayaṃ cakruḥ kurupāṇḍavasomakāḥ /
dharmāṃśca sthāpayāmāsur yuddhānāṃ bharatarṣabha //
dharmāṃśca sthāpayāmāsur yuddhānāṃ bharatarṣabha //
nivṛtte caiva no yuddhe prītiśca syāt parasparam /
yathāpuraṃ yathāyogaṃ na ca syācchalanaṃ punaḥ //
yathāpuraṃ yathāyogaṃ na ca syācchalanaṃ punaḥ //
vācā yuddhe pravṛtte no vācaiva pratiyodhanam /
niṣkrāntaḥ pṛtanāmadhyānna hantavyaḥ kathaṃcana //
niṣkrāntaḥ pṛtanāmadhyānna hantavyaḥ kathaṃcana //
rathī ca rathinā yodhyo gajena gajadhūrgataḥ /
aśvenāśvī padātiśca padātenaiva bhārata //
aśvenāśvī padātiśca padātenaiva bhārata //
yathāyogaṃ yathāvīryaṃ yathotsāhaṃ yathāvayaḥ /
samābhāṣya prahartavyaṃ na viśvaste na vihvale //
samābhāṣya prahartavyaṃ na viśvaste na vihvale //
pareṇa saha saṃyuktaḥ pramatto vimukhastathā /
kṣīṇaśastro vivarmā ca na hantavyaḥ kathaṃcana //
kṣīṇaśastro vivarmā ca na hantavyaḥ kathaṃcana //
na sūteṣu na dhuryeṣu na ca śastropanāyiṣu /
na bherīśaṅkhavādeṣu prahartavyaṃ kathaṃcana //
na bherīśaṅkhavādeṣu prahartavyaṃ kathaṃcana //
evaṃ te samayaṃ kṛtvā kurupāṇḍavasomakāḥ /
vismayaṃ paramaṃ jagmuḥ prekṣamāṇāḥ parasparam //
vismayaṃ paramaṃ jagmuḥ prekṣamāṇāḥ parasparam //
niviśya ca mahātmānastataste puruṣarṣabhāḥ /
hṛṣṭarūpāḥ sumanaso babhūvuḥ sahasainikāḥ //
hṛṣṭarūpāḥ sumanaso babhūvuḥ sahasainikāḥ //