Waiśampajana rzekł:
Słysząc to, wielki królu, Dhrytarasztra, syn Ambiki, rzekł do barda Sańdźaji, przejęty smutkiem: „Na wieść, że przez moją złą politykę Waikartanę zabito, upadam na duchu, drogi mój, smutek przeszywa mnie do głębi! Kto z najlepiej do oręża wprawnych pośród Kurów i Sryńdźajów, w udręce na drugi brzeg nieszczęścia przeprawić się pragnących, żyje jeszcze, a kto jest już martwy?”.
Słysząc to, wielki królu, Dhrytarasztra, syn Ambiki, rzekł do barda Sańdźaji, przejęty smutkiem: „Na wieść, że przez moją złą politykę Waikartanę zabito, upadam na duchu, drogi mój, smutek przeszywa mnie do głębi! Kto z najlepiej do oręża wprawnych pośród Kurów i Sryńdźajów, w udręce na drugi brzeg nieszczęścia przeprawić się pragnących, żyje jeszcze, a kto jest już martwy?”.
vaiśaṃpāyana uvāca /
etacchrutvā mahārāja dhṛtarāṣṭro 'mbikāsutaḥ /
abravīt saṃjayaṃ sūtaṃ śokavyākulacetanaḥ //
etacchrutvā mahārāja dhṛtarāṣṭro 'mbikāsutaḥ /
abravīt saṃjayaṃ sūtaṃ śokavyākulacetanaḥ //
duṣpraṇītena me tāta manasābhiplutātmanaḥ /
hataṃ vaikartanaṃ śrutvā śoko marmāṇi kṛntati //
hataṃ vaikartanaṃ śrutvā śoko marmāṇi kṛntati //
kṛtāstraparamāḥ śalye duḥkhapāraṃ titīrṣavaḥ /
kurūṇāṃ sṛñjayānāṃ ca ke nu jīvanti ke mṛtāḥ //
kurūṇāṃ sṛñjayānāṃ ca ke nu jīvanti ke mṛtāḥ //
Sańdźaja rzekł:
Zabity został, królu, potężny syn Śantanu, który przedtem, niepokonany, przez dziesięć dni masy wojowników Pandawów zabijał. Potem wielki łucznik Drona, na złotym rydwanie walczący, niezwyciężony, oddziały rydwanników Pańćalów zabijał w bitwie, a później sam został zabity. Połowę armii ocalałej z rzezi dokonanej przez Bhiszmę i Dronę, wielkiego duchem, zabił Karna Waikartana, który później sam został zabity.
Zabity został, królu, potężny syn Śantanu, który przedtem, niepokonany, przez dziesięć dni masy wojowników Pandawów zabijał. Potem wielki łucznik Drona, na złotym rydwanie walczący, niezwyciężony, oddziały rydwanników Pańćalów zabijał w bitwie, a później sam został zabity. Połowę armii ocalałej z rzezi dokonanej przez Bhiszmę i Dronę, wielkiego duchem, zabił Karna Waikartana, który później sam został zabity.
saṃjaya uvāca /
hataḥ śāṃtanavo rājan durādharṣaḥ pratāpavān /
hatvā pāṇḍavayodhānām arbudaṃ daśabhir dinaiḥ //
hataḥ śāṃtanavo rājan durādharṣaḥ pratāpavān /
hatvā pāṇḍavayodhānām arbudaṃ daśabhir dinaiḥ //
tato droṇo maheṣvāsaḥ pāñcālānāṃ rathavrajān /
nihatya yudhi durdharṣaḥ paścād rukmaratho hataḥ //
nihatya yudhi durdharṣaḥ paścād rukmaratho hataḥ //
hataśiṣṭasya bhīṣmeṇa droṇena ca mahātmanā /
ardhaṃ nihatya sainyasya karṇo vaikartano hataḥ //
ardhaṃ nihatya sainyasya karṇo vaikartano hataḥ //
Mocarny królewicz Wiwinśati, wielki królu, wojowników Anartów setkami zabijał w boju, a później sam został zabity. Potem inny syn twój, bohaterski Wikarna, śluby kszatrijów w pamięci swej mając, choć stracił konie i oręż, dalej walczyć był gotów, twarzą ku wrogom zwrócony; na liczne straszliwe udręki od Durjodhany doznane i przysięgę swą pomny, Bhimasena go wtedy powalił.
Winda i Anuwinda, mocarni królewicze z Awanti, po swych wyczynach niełatwych do siedziby Jamy odeszli. Bohater, który na tym oto świecie aż dziesięć królestw z królestwem Sindhu na czele miał pod swą władzą, lecz rozkazom twym był posłuszny – Dźajadratha ów, męstwa wielkiego pełen, zabity został, królu, przez Ardźunę, który przedtem jedenaście armii stronników twych ostrymi strzałami swymi pokonać musiał.
vindānuvindāv āvantyau rājaputrau mahābalau /
kṛtvā nasukaraṃ karma gatau vaivasvatakṣayam //
kṛtvā nasukaraṃ karma gatau vaivasvatakṣayam //
sindhurāṣṭramukhānīha daśa rāṣṭrāṇi yasya vai /
vaśe tiṣṭhanti vīrasya yaḥ sthitas tava śāsane //
vaśe tiṣṭhanti vīrasya yaḥ sthitas tava śāsane //
akṣauhiṇīr daśaikāṃ ca nirjitya niśitaiḥ śaraiḥ /
arjunena hato rājan mahāvīryo jayadrathaḥ //
arjunena hato rājan mahāvīryo jayadrathaḥ //
Także i śmiały syn Durjodhany, rozkazom ojca posłuszny, ogarnięty szałem bitewnym, powalony został przez syna Subhadry. Syn Duhśasany, bohater o mocnych ramionach, zawzięty w boju, z synem Draupadi podobnie starł się, a ów do siedziby Jamy go wyprawił.
Prawoduszny władca Kiratów, wybrzeża oceanu mieszkańców, króla bogów przyjaciel drogi, poważany przezeń wielce – król Bhagadatta, stróż ziemi, stale prawu kszatrijów oddany, ze Zdobywcą Bogactw starł się, a ów do siedziby Jamy go wyprawił. Również krewny Kaurawów, bohaterski Bhuriśrawas, syn Somadatty przesławny, przez Satjakiego, królu, zabity został w bitwie. Także i Śrutajus, władca Ambaszthy, łucznik prześwietny pośród kszatrijów, nieulękle w bitwie krążący, przez Leworęcznego został zabity.
kirātānām adhipatiḥ sāgarānūpavāsinām /
devarājasya dharmātmā priyo bahumataḥ sakhā //
devarājasya dharmātmā priyo bahumataḥ sakhā //
bhagadatto mahīpālaḥ kṣatradharmarataḥ sadā /
dhanaṃjayena vikramya gamito yamasādanam //
dhanaṃjayena vikramya gamito yamasādanam //
tathā kauravadāyādaḥ saumadattir mahāyaśāḥ /
hato bhūriśravā rājañ śūraḥ sātyakinā yudhi //
hato bhūriśravā rājañ śūraḥ sātyakinā yudhi //
śrutāyur api cāmbaṣṭhaḥ kṣatriyāṇāṃ dhanurdharaḥ /
carann abhītavat saṃkhye nihataḥ savyasācinā //
carann abhītavat saṃkhye nihataḥ savyasācinā //
Syna twego, wielki królu, do oręża wprawnego Duhśasanę, którego zawsze szał ogarniał w boju, Bhimasena w końcu powalił. Sudakszina, którego niezwykła armia wiele tysięcy słoni liczyła, przez Leworęcznego, królu, zabity został w bitwie. Władca Kosalów, po wielu setek wrogów zabiciu, z synem Subhadry starł się, a ów do siedziby Jamy go wyprawił. Syn zaś twój Ćitrasena, rydwannik wielki, po wielekroć z Bhimaseną mierzył się w walce, aż w końcu Bhimasena go powalił.
tava putraḥ sadā saṃkhye kṛtāstro yuddhadurmadaḥ /
duḥśāsano mahārāja bhīmasenena pātitaḥ //
duḥśāsano mahārāja bhīmasenena pātitaḥ //
yasya rājan gajānīkaṃ bahusāhasram adbhutam /
sudakṣiṇaḥ sa saṃgrāme nihataḥ savyasācinā //
sudakṣiṇaḥ sa saṃgrāme nihataḥ savyasācinā //
kosalānām adhipatir hatvā bahuśatān parān /
saubhadreṇa hi vikramya gamito yamasādanam //
saubhadreṇa hi vikramya gamito yamasādanam //
bahuśo yodhayitvā ca bhīmasenaṃ mahārathaḥ /
citrasenas tava suto bhīmasenena pātitaḥ //
citrasenas tava suto bhīmasenena pātitaḥ //
madrarājātmajaḥ śūraḥ pareṣāṃ bhayavardhanaḥ /
asicarmadharaḥ śrīmān saubhadreṇa nipātitaḥ //
asicarmadharaḥ śrīmān saubhadreṇa nipātitaḥ //
samaḥ karṇasya samare yaḥ sa karṇasya paśyataḥ /
vṛṣaseno mahātejāḥ śīghrāstraḥ kṛtaniścayaḥ //
vṛṣaseno mahātejāḥ śīghrāstraḥ kṛtaniścayaḥ //
abhimanyor vadhaṃ smṛtvā pratijñām api cātmanaḥ /
dhanaṃjayena vikramya gamito yamasādanam //
dhanaṃjayena vikramya gamito yamasādanam //
Król Śrutajus, pan ziemi, stale wrogość do Pandawów żywiący, wrogość swą rozgłosił, a wtedy syn Prythy go powalił. Syna Śalji zaś, panie, odważnego Rukmarathę, brata wujecznego swego, Sahadewa w bitwie zabił. Stary król Bhagiratha i Bryhatkszatra z Kekajów, męstwa wielkiego pełni, odważnie nacierający na wroga, również zostali zabici.
nityaprasaktavairo yaḥ pāṇḍavaiḥ pṛthivīpatiḥ /
viśrāvya vairaṃ pārthena śrutāyuḥ sa nipātitaḥ //
viśrāvya vairaṃ pārthena śrutāyuḥ sa nipātitaḥ //
śalyaputras tu vikrāntaḥ sahadevena māriṣa /
hato rukmaratho rājan bhrātā mātulajo yudhi //
hato rukmaratho rājan bhrātā mātulajo yudhi //
rājā bhagīratho vṛddho bṛhatkṣatraś ca kekayaḥ /
parākramantau vikrāntau nihatau vīryavattarau //
parākramantau vikrāntau nihatau vīryavattarau //
Rozumnego, mocarnego syna Bhagadatty, królu, Nakula powalił, w bitwie jak orzeł krążący. Również dziada twego Bahlikę, wraz z nim zaś licznych Bahlików, Bhimasena w starciu do siedziby Jamy wyprawił. Także i władca Magadhy Dźajatsena, królu, syn Dźarasandhy mocarny, przez wielkiego duchem syna Subhadry zabity został w bitwie.
Synowie twoi, bohaterowie uznani, Durmukha i wielki rydwannik Duhsaha, przez Bhimasenę, królu, zostali zabici maczugą. Durmarszana, Durwiszaha i rydwannik wielki Durdźaja po swych wyczynach niełatwych do siedziby Jamy odeszli.
Doradca twój, bard Wryszawarman, męstwa ogromnego pełen, z Bhimaseną starł się, a ów do siedziby Jamy go wyprawił. Wielkiego króla Nagajutabalę, dziesięciu tysiącom słoni równego siłą, wraz z całym jego oddziałem zabił leworęczny syn Pandu.
Dwa tysiące wojowników Wasatich, wielki królu, a także Śurasenowie odważni – wszyscy powaleni zostali w bitwie. Odziani w zbroje Abhiszahowie, w walce z wrogiem zawzięci szaleńczo, jak również Śibi, rydwannicy prześwietni, wraz z Kalingami zostali zabici. Wielotysięczne szeregi wojowników wzrosłych w stałym dobrobycie w Gokuli, z ogromnym doświadczeniem bitewnym, na syna Prythy natarły, a wraz z nimi oddziały zaprzysięgłych jego wrogów – wszyscy oni do siedziby Jamy odeszli.
vasātayo mahārāja dvisāhasrāḥ prahāriṇaḥ /
śūrasenāś ca vikrāntāḥ sarve yudhi nipātitāḥ //
śūrasenāś ca vikrāntāḥ sarve yudhi nipātitāḥ //
abhīṣāhāḥ kavacinaḥ praharanto madotkaṭāḥ /
śibayaś ca rathodārāḥ kaliṅgasahitā hatāḥ //
śibayaś ca rathodārāḥ kaliṅgasahitā hatāḥ //
gokule nityasaṃvṛddhā yuddhe paramakovidāḥ /
śreṇayo bahusāhasrāḥ saṃśaptakagaṇāś ca ye /
te sarve pārtham āsādya gatā vaivasvatakṣayam //
śreṇayo bahusāhasrāḥ saṃśaptakagaṇāś ca ye /
te sarve pārtham āsādya gatā vaivasvatakṣayam //
Twoi szwagrowie, wielki królu, książęta Wryszaka i Aćala, w imię twe odważnie nacierający na wroga, przez Leworęcznego zostali zabici. Łucznik wielki Ugrakarman, Gwałtowny w Czynach nie tylko z imienia, król Śalwów, wielki królu, powalony został przez Bhimasenę.
Oghawant, wielki królu, a wraz z nim i Bryhanta, w imię przymierza odważnie nacierający na wroga w boju, do siedziby Jamy odeszli. Również Kszemadhurti, panie ludu, rydwannik prześwietny, przez Bhimasenę w bitwie został zabity maczugą.
Także i łucznik wielki, mocarny król Dźalasandha, który rzezi ogromnej dokonał, przez Satjakiego zabity został w boju. Alajudha, prawdziwy Indra wśród rakszasów, na pięknym wozie zaprzężonym w osły jeżdżący, z Ghatotkaćą starł się, a ów do siedziby Jamy go wyprawił.
Bracia zrodzeni z Radhy, synowie woźnicy, owi rydwannicy wielcy, a także wszyscy Kekajowie, przez Leworęcznego zostali zabici, jak również Malawowie, Madrakowie i Drawidowie gwałtowni w natarciu, Jaudhejowie, Lalitthowie, Kszudrakowie i Uśinarowie, Mawellakowie, Tundikerowie i ci z regionu Sawitriputraka – mieszkańcy wschodu, północy, zachodu i południa, panie!
rādheyāḥ sūtaputrāś ca bhrātaraś ca mahārathāḥ /
kekayāḥ sarvaśaś cāpi nihatāḥ savyasācinā //
kekayāḥ sarvaśaś cāpi nihatāḥ savyasācinā //
Bracia zrodzeni z Radhy, synowie woźnicy, owi rydwannicy wielcy, a także wszyscy Kekajowie, przez Leworęcznego zostali zabici, jak również Malawowie, Madrakowie i Drawidowie gwałtowni w natarciu, Jaudhejowie, Lalitthowie, Kszudrakowie i Uśinarowie, Mawellakowie, Tundikerowie i ci z regionu Sawitriputraka – mieszkańcy wschodu, północy, zachodu i południa, panie!
mālavā madrakāś caiva draviḍāś cogravikramāḥ /
yaudheyāś ca lalitthāś ca kṣudrakāś cāpy uśīnarāḥ //
yaudheyāś ca lalitthāś ca kṣudrakāś cāpy uśīnarāḥ //
Bracia zrodzeni z Radhy, synowie woźnicy, owi rydwannicy wielcy, a także wszyscy Kekajowie, przez Leworęcznego zostali zabici, jak również Malawowie, Madrakowie i Drawidowie gwałtowni w natarciu, Jaudhejowie, Lalitthowie, Kszudrakowie i Uśinarowie, Mawellakowie, Tundikerowie i ci z regionu Sawitriputraka – mieszkańcy wschodu, północy, zachodu i południa, panie!
māvellakās tuṇḍikerāḥ sāvitrīputrakāñcalāḥ /
prācyodīcyāḥ pratīcyāś ca dākṣiṇātyāś ca māriṣa //
prācyodīcyāḥ pratīcyāś ca dākṣiṇātyāś ca māriṣa //
Padły masy piechurów i dziesiątki tysięcy koni, oddziały rydwanników i słonie wspaniałe. Bohaterowie wychowani w szlachetnych rodach, przez długi czas się trudzący, z proporcami swymi i orężem, w swych ozdobach, szatach i zbrojach, powaleni zostali, królu, przez niestrudzonego w działaniu syna Prythy.
pattīnāṃ nihatāḥ saṃghā hayānām ayutāni ca /
rathavrajāś ca nihatā hatāś ca varavāraṇāḥ //
rathavrajāś ca nihatā hatāś ca varavāraṇāḥ //
Bracia zrodzeni z Radhy, synowie woźnicy, owi rydwannicy wielcy, a także wszyscy Kekajowie, przez Leworęcznego zostali zabici, jak również Malawowie, Madrakowie i Drawidowie gwałtowni w natarciu, Jaudhejowie, Lalitthowie, Kszudrakowie i Uśinarowie, Mawellakowie, Tundikerowie i ci z regionu Sawitriputraka – mieszkańcy wschodu, północy, zachodu i południa, panie!
sadhvajāḥ sāyudhāḥ śūrāḥ savarmāmbarabhūṣaṇāḥ /
kālena mahatā yattāḥ kule ye ca vivardhitāḥ //
kālena mahatā yattāḥ kule ye ca vivardhitāḥ //
Inni jeszcze wojownicy o sile niezmiernej, żądzą wzajemnego zabijania się wiedzeni, podobnie zginęli w bitwie. I ci, i liczni inni kszatrijowie, wraz z oddziałami swymi, tysiącami polegli w boju, królu – o to mnie pytałeś. Podczas starcia Karny z Ardźuną tak dokonała się ta zagłada!
te hatāḥ samare rājan pārthenākliṣṭakarmaṇā /
anye tathāmitabalāḥ parasparavadhaiṣiṇaḥ //
anye tathāmitabalāḥ parasparavadhaiṣiṇaḥ //
Bracia zrodzeni z Radhy, synowie woźnicy, owi rydwannicy wielcy, a także wszyscy Kekajowie, przez Leworęcznego zostali zabici, jak również Malawowie, Madrakowie i Drawidowie gwałtowni w natarciu, Jaudhejowie, Lalitthowie, Kszudrakowie i Uśinarowie, Mawellakowie, Tundikerowie i ci z regionu Sawitriputraka – mieszkańcy wschodu, północy, zachodu i południa, panie!
ete cānye ca bahavo rājānaḥ sagaṇā raṇe /
hatāḥ sahasraśo rājan yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi /
evam eṣa kṣayo vṛttaḥ karṇārjunasamāgame //
hatāḥ sahasraśo rājan yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi /
evam eṣa kṣayo vṛttaḥ karṇārjunasamāgame //
Jak przez Indrę wielkiego Wrytra, jak przez Ramę Rawana, jak przez Krysznę Mura powalony został w boju i jak przez Paraśuramę, potomka Bhrygu, Kartawirja zabity został, ów szałem ogarnięty bohater, wraz z krewnymi i przyjaciółmi swymi, po wielkiej, straszliwej walce, w trójświecie całym głośnej – tak Karna, królu, wojownik wyborny, szałem ogarnięty bitewnym, wraz z doradcami i przyjaciółmi swymi w pojedynku na rydwanach przez Ardźunę został zabity; a był on źródłem nadziei na zwycięstwo dla synów twych i początku tej waśni przyczyną. Dokonali Pandawowie tego, co wcześniej niepojętym ci się zdało, choć ostrzegali cię, wielki królu, życzliwi ci bliscy – owo nieszczęście, z wielkim cierpieniem związane, teraz oto cię dosięgło! Pragnący dobra swych synów, władzy królewskiej żądnych, źle postępowałeś, królu – teraz owoc czynów owych zbierasz!
mahendreṇa yathā vṛtro yathā rāmeṇa rāvaṇaḥ /
yathā kṛṣṇena nihato muro raṇanipātitaḥ /
kārtavīryaś ca rāmeṇa bhārgaveṇa hato yathā //
yathā kṛṣṇena nihato muro raṇanipātitaḥ /
kārtavīryaś ca rāmeṇa bhārgaveṇa hato yathā //
sajñātibāndhavaḥ śūraḥ samare yuddhadurmadaḥ /
raṇe kṛtvā mahāyuddhaṃ ghoraṃ trailokyaviśrutam //
raṇe kṛtvā mahāyuddhaṃ ghoraṃ trailokyaviśrutam //
tathārjunena nihato dvairathe yuddhadurmadaḥ /
sāmātyabāndhavo rājan karṇaḥ praharatāṃ varaḥ //
sāmātyabāndhavo rājan karṇaḥ praharatāṃ varaḥ //
jayāśā dhārtarāṣṭrāṇāṃ vairasya ca mukhaṃ yataḥ /
tīrṇaṃ tat pāṇḍavai rājan yat purā nāvabudhyase //
tīrṇaṃ tat pāṇḍavai rājan yat purā nāvabudhyase //
ucyamāno mahārāja bandhubhir hitakāṅkṣibhiḥ /
tad idaṃ samanuprāptaṃ vyasanaṃ tvāṃ mahātyayam //
tad idaṃ samanuprāptaṃ vyasanaṃ tvāṃ mahātyayam //
putrāṇāṃ rājyakāmānāṃ tvayā rājan hitaiṣiṇā /
ahitānīva cīrṇāni teṣāṃ te phalam āgatam //
ahitānīva cīrṇāni teṣāṃ te phalam āgatam //
Dhrytarasztra rzekł:
Wymieniłeś, Sańdźajo, tych stronników moich, których w bitwie Pandawowie zabili. Mów teraz, drogi mój, o tych spośród Pandawów, których zabili moi stronnicy!
Wymieniłeś, Sańdźajo, tych stronników moich, których w bitwie Pandawowie zabili. Mów teraz, drogi mój, o tych spośród Pandawów, których zabili moi stronnicy!
dhṛtarāṣṭra uvāca /
ākhyātā māmakās tāta nihatā yudhi pāṇḍavaiḥ /
nihatān pāṇḍaveyānāṃ māmakair brūhi saṃjaya //
ākhyātā māmakās tāta nihatā yudhi pāṇḍavaiḥ /
nihatān pāṇḍaveyānāṃ māmakair brūhi saṃjaya //
Sańdźaja rzekł:
Mocarni Kunti, zacni, odważni w boju, wraz z pomocnikami i doradcami swymi powaleni zostali w bitwie przez Bhiszmę. Satjadźit, Zdobnemu w Diadem równy w boju i męstwem, i siłą, przez Dronę, przysięgom swym wiernego, zabity został w bitwie. Również Wirata i Drupada, dwaj królowie starzy, w imię przymierza wraz z synami odważnie nacierający na wroga, zabici zostali w boju przez Dronę.
Mocarni Kunti, zacni, odważni w boju, wraz z pomocnikami i doradcami swymi powaleni zostali w bitwie przez Bhiszmę. Satjadźit, Zdobnemu w Diadem równy w boju i męstwem, i siłą, przez Dronę, przysięgom swym wiernego, zabity został w bitwie. Również Wirata i Drupada, dwaj królowie starzy, w imię przymierza wraz z synami odważnie nacierający na wroga, zabici zostali w boju przez Dronę.
saṃjaya uvāca /
kuntayo yudhi vikrāntā mahāsattvā mahābalāḥ /
sānubandhāḥ sahāmātyā bhīṣmeṇa yudhi pātitāḥ //
kuntayo yudhi vikrāntā mahāsattvā mahābalāḥ /
sānubandhāḥ sahāmātyā bhīṣmeṇa yudhi pātitāḥ //
samaḥ kirīṭinā saṃkhye vīryeṇa ca balena ca /
satyajit satyasaṃdhena droṇena nihato raṇe //
satyajit satyasaṃdhena droṇena nihato raṇe //
tathā virāṭadrupadau vṛddhau sahasutau nṛpau /
parākramantau mitrārthe droṇena nihatau raṇe //
parākramantau mitrārthe droṇena nihatau raṇe //
Chłopięciem ledwie będąc, przepotężny Abhimanju w bitwie, niezwyciężony, z Leworęcznym, Bujnowłosym i Baladewą mógł się równać. Wprawny w boju, gdy rzezi ogromnej dokonał, sześciu wielkiej miary wojowników go otoczyło, rydwanników prześwietnych – Bibhatsu pokonać nie byli w stanie, lecz Abhimanju powalili! Choć rydwan stracił, dalej walczyć gotów był ów bohater, prawu kszatrijów posłuszny; syn Duhśasany, wielki królu, zabił wówczas syna Subhadry w boju.
yo bāla eva samare saṃmitaḥ savyasācinā /
keśavena ca durdharṣo baladevena cābhibhūḥ //
keśavena ca durdharṣo baladevena cābhibhūḥ //
sa eṣa kadanaṃ kṛtvā mahad raṇaviśāradaḥ /
parivārya mahāmātraiḥ ṣaḍbhiḥ paramakai rathaiḥ /
aśaknuvadbhir bībhatsum abhimanyur nipātitaḥ //
parivārya mahāmātraiḥ ṣaḍbhiḥ paramakai rathaiḥ /
aśaknuvadbhir bībhatsum abhimanyur nipātitaḥ //
taṃ kṛtaṃ virathaṃ vīraṃ kṣatradharme vyavasthitam /
dauḥśāsanir mahārāja saubhadraṃ hatavān raṇe //
dauḥśāsanir mahārāja saubhadraṃ hatavān raṇe //
Bryhanta zaś, łucznik wielki, do oręża wprawny, gdy szał go ogarnął bitewny, z Duhśasaną starł się, a ów do siedziby Jamy go wyprawił. Królowie Manimant i Dandadhara, szałem ogarnięci bitewnym, w imię przymierza odważnie nacierający na wroga, powaleni zostali przez Dronę. Także i króla Bhodźów Anśumanta, rydwannika wielkiego, wraz z całą jego armią, syn Bharadwadźi w starciu do siedziby Jamy wyprawił.
Ćitrajudha i Ćitrajodhin rzezi wielkiej we dwóch dokonali, po czym z Karną w przeróżny sposób ścierali się w bitwie, aż obaj zostali przezeń zabici. Wilczobrzuchemu równy w boju, niezłomny syn króla Kekajów z innym Kekają starł się – i brat brata w bitwie powalił! Potężny Dźanamedźaja zaś, góral walczący maczugą, powalony został, wielki królu, przez syna twego Durmukhę. Dwóch Roćamanów, tygrysów prawdziwych wśród ludzi, jaśniejących jak dwie planety, Drona strzałami swymi, królu, równocześnie wysłał do nieba.
citrāyudhaś citrayodhī kṛtvā tau kadanaṃ mahat /
citramārgeṇa vikramya karṇena nihatau yudhi //
citramārgeṇa vikramya karṇena nihatau yudhi //
vṛkodarasamo yuddhe dṛḍhaḥ kekayajo yudhi /
kekayenaiva vikramya bhrātrā bhrātā nipātitaḥ //
kekayenaiva vikramya bhrātrā bhrātā nipātitaḥ //
janamejayo gadāyodhī pārvatīyaḥ pratāpavān /
durmukhena mahārāja tava putreṇa pātitaḥ //
durmukhena mahārāja tava putreṇa pātitaḥ //
rocamānau naravyāghrau rocamānau grahāv iva /
droṇena yugapad rājan divaṃ saṃpreṣitau śaraiḥ //
droṇena yugapad rājan divaṃ saṃpreṣitau śaraiḥ //
Inni jeszcze królowie, panie ludu, odważnie walczący z wrogiem, po swych wyczynach niełatwych do siedziby Jamy odeszli. Purudźita Kuntibhodźę, wuja Leworęcznego, strzały Drony wyprawiły do światów, które się przez śmierć w bitwie osiąga. Abhibhu zaś, króla Kaśi, Kaśikami otoczonego licznymi, syn Wasudany w bitwie trupem położyć zdołał.
Judhamanju o sile niezmiernej i mężny Uttamaudźas setki bohaterów zabili w boju, po czym ich samych stronnicy twoi zabili. Również dwóch innych Pańćalów, Kszatradharmana i Kszatrawarmana, panie, łuczników prześwietnych, Drona do siedziby Jamy wyprawił. Kszatradewa, syn Śikhandina, wojowników przywódca w bitwie, zabity został, królu, przez wnuka twego Lakszmanę.
amitaujā yudhāmanyur uttamaujāś ca vīryavān /
nihatya śataśaḥ śūrān parair vinihatau raṇe //
nihatya śataśaḥ śūrān parair vinihatau raṇe //
kṣatradharmā ca pāñcālyaḥ kṣatravarmā ca māriṣa /
droṇena parameṣvāsau gamitau yamasādanam //
droṇena parameṣvāsau gamitau yamasādanam //
śikhaṇḍitanayo yuddhe kṣatradevo yudhāṃ patiḥ /
lakṣmaṇena hato rājaṃs tava pautreṇa bhārata //
lakṣmaṇena hato rājaṃs tava pautreṇa bhārata //
Sućitra i Ćitradharman, ojciec i syn, dwaj rydwannicy wielcy, mężnie krążący w boju, przez Dronę zostali zabici. Syn Wrydhakszemy, gdy rzezi w bitwie dokonał, powalony został, wielki królu, przez krewnego Kaurawów Bahlikę. Dhrysztaketu, rydwannik największy pośród Ćedich, po swych wyczynach niełatwych do siedziby Jamy też odszedł.
Podobnie i Satjadhryti, panie, który rzezi w bitwie dokonał, w imię Pandawów odważnie nacierający na wroga, do siedziby Jamy odejść został zmuszony. Suketu, syn Śiśupali, władco ziemi, wrogów zabijał w bitwie, aż sam przez Dronę został zabity. Również bohaterskiego Satjadhrytiego, mężnego Madiraśwę i odważnego Surjadattę strzały Drony zabiły.
Śrenimant, wielki królu, odważnie walczący z wrogiem, po swych wyczynach niełatwych do siedziby Jamy też odszedł. Także i władca Magadhy, bohaterskich wrogów zabójca waleczny, odważnie walczący w bitwie, przez Bhiszmę, królu, został zabity. Wasudana zaś, rzezi ogromnej dokonując w boju, z synem Bharadwadźi starł się, a ów do siedziby Jamy go wyprawił. I ci, i liczni inni rydwannicy wielcy Pandawów zabici zostali w starciu przez Dronę – oto moja odpowiedź na twoje pytanie.
śreṇimāṃś ca mahārāja yudhyamānaḥ parākramī /
kṛtvā nasukaraṃ karma gato vaivasvatakṣayam //
kṛtvā nasukaraṃ karma gato vaivasvatakṣayam //
tathaiva yudhi vikrānto māgadhaḥ paravīrahā /
bhīṣmeṇa nihato rājan yudhyamānaḥ parākramī //
bhīṣmeṇa nihato rājan yudhyamānaḥ parākramī //
vasudānaś ca kadanaṃ kurvāṇo 'tīva saṃyuge /
bhāradvājena vikramya gamito yamasādanam //
bhāradvājena vikramya gamito yamasādanam //
ete cānye ca bahavaḥ pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ /
hatā droṇena vikramya yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi //
hatā droṇena vikramya yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi //
Dhrytarasztra rzekł:
W armii mej, mówco wyborny, tak wielu przywódców zabito… Czy kogoś nie zabito w niej, bardzie? Mów mi o wszystkich, którzy jeszcze żyją! Skoro jednak zabici zostali ci, których dziś wymieniłeś, to również tych, których nie zabito jeszcze, jak mniemasz, za raju mieszkańców uznać już można …
W armii mej, mówco wyborny, tak wielu przywódców zabito… Czy kogoś nie zabito w niej, bardzie? Mów mi o wszystkich, którzy jeszcze żyją! Skoro jednak zabici zostali ci, których dziś wymieniłeś, to również tych, których nie zabito jeszcze, jak mniemasz, za raju mieszkańców uznać już można …
Sańdźaja rzekł:
To Aśwatthamanowi broń potężną powierzono, królu, przez bohaterskiego Dronę, bramina prześwietnego, złożoną – cztery rodzaje oręża, pięknego i lśniącego, który spod rąk ludzkich wyszedł, a także oręż boski; ów mężny i śmiały syn Drony, rydwannik wielki, wojownik wprawny o prędkich rękach, mocny w pięściach, z orężem mocnym, żyje i w imię twe dalej walczyć jest gotowy. Mieszkaniec Anarty, syn Hrydiki, rydwannik wielki, najświetniejszy z Satwatów – ów Bhodźa Krytawarman, w orężu wprawny, żyje i sam we własnej osobie w imię twe dalej walczyć jest gotowy. Żyje również mocarny syn Śaradwata, królu, potomek Gautamy, przeróżnym władający orężem – łuk ogromny dzierżąc, piękny a wytrzymały, dalej walczyć z wrogiem jest gotowy.
To Aśwatthamanowi broń potężną powierzono, królu, przez bohaterskiego Dronę, bramina prześwietnego, złożoną – cztery rodzaje oręża, pięknego i lśniącego, który spod rąk ludzkich wyszedł, a także oręż boski; ów mężny i śmiały syn Drony, rydwannik wielki, wojownik wprawny o prędkich rękach, mocny w pięściach, z orężem mocnym, żyje i w imię twe dalej walczyć jest gotowy. Mieszkaniec Anarty, syn Hrydiki, rydwannik wielki, najświetniejszy z Satwatów – ów Bhodźa Krytawarman, w orężu wprawny, żyje i sam we własnej osobie w imię twe dalej walczyć jest gotowy. Żyje również mocarny syn Śaradwata, królu, potomek Gautamy, przeróżnym władający orężem – łuk ogromny dzierżąc, piękny a wytrzymały, dalej walczyć z wrogiem jest gotowy.
saṃjaya uvāca /
yasmin mahāstrāṇi samarpitāni citrāṇi śubhrāṇi caturvidhāni /
divyāni rājan nihitāni caiva droṇena vīradvijasattamena //
yasmin mahāstrāṇi samarpitāni citrāṇi śubhrāṇi caturvidhāni /
divyāni rājan nihitāni caiva droṇena vīradvijasattamena //
mahārathaḥ kṛtimān kṣiprahasto dṛḍhāyudho dṛḍhamuṣṭir dṛḍheṣuḥ /
sa vīryavān droṇaputras tarasvī vyavasthito yoddhukāmas tvadarthe //
sa vīryavān droṇaputras tarasvī vyavasthito yoddhukāmas tvadarthe //
ānartavāsī hṛdikātmajo 'sau mahārathaḥ sātvatānāṃ variṣṭhaḥ /
svayaṃ bhojaḥ kṛtavarmā kṛtāstro vyavasthito yoddhukāmas tvadarthe //
svayaṃ bhojaḥ kṛtavarmā kṛtāstro vyavasthito yoddhukāmas tvadarthe //
śāradvato gautamaś cāpi rājan mahābalo bahucitrāstrayodhī /
dhanuś citraṃ sumahad bhārasāhaṃ vyavasthito yotsyamānaḥ pragṛhya //
dhanuś citraṃ sumahad bhārasāhaṃ vyavasthito yotsyamānaḥ pragṛhya //
Śmiały Artajani, niezachwiany w boju, wódz naczelny armii twych stronników, który siostrzeńców swych, synów Pandu, opuścił, słowa danego dotrzymać pragnąc, przysiągłszy przedtem przed Adźataśatru, że żar ducha Syna Woźnicy w bitwie stłumi – ów niepokonany Śalja, męstwem Śakrze równy, żyje i w imię twe dalej walczyć jest gotowy. Król Gandhary, wraz ze swą armią, a także ze szlachetnie urodzonymi mieszkańcami Sindhu, góralami, mieszkańcami regionów nadrzecznych, Kambodźami, Wanaju i Bahlikami, żyje i w imię twe dalej walczyć jest gotowy.
ārtāyaniḥ samare duṣprakampyaḥ senāgraṇīḥ prathamas tāvakānām /
svasreyāṃs tān pāṇḍaveyān visṛjya satyāṃ vācaṃ tāṃ cikīrṣus tarasvī //
svasreyāṃs tān pāṇḍaveyān visṛjya satyāṃ vācaṃ tāṃ cikīrṣus tarasvī //
tejovadhaṃ sūtaputrasya saṃkhye pratiśrutvājātaśatroḥ purastāt /
durādharṣaḥ śakrasamānavīryaḥ śalyaḥ sthito yoddhukāmas tvadarthe //
durādharṣaḥ śakrasamānavīryaḥ śalyaḥ sthito yoddhukāmas tvadarthe //
ājāneyaiḥ saindhavaiḥ pārvatīyair nadījakāmbojavanāyubāhlikaiḥ /
gāndhārarājaḥ svabalena yukto vyavasthito yoddhukāmas tvadarthe //
gāndhārarājaḥ svabalena yukto vyavasthito yoddhukāmas tvadarthe //
Także i syn twój Kurumitra, przywódco Kurów, żyje i dalej walczyć, Indro wśród ludzi, jest gotowy – wsiadł już na rydwan, ognistemu słońcu barwą podobny, jakby na rozchmurzonym niebie znów zaświeciło słońce. Również Durjodhana żyje, męstwa wielkiego pełen – z rydwanem, złotem zdobnym, wśród oddziału słoni, wraz z przywódcami armii swej stanął i dalej walczyć w bitwie jest gotowy; ów mężów przywódca, w przepysznej złotej zbroi, jak lotos piękny, pośród królów rozbłysł, jakby ogień w kłąb dymu lekko się tylko spowił albo jakby przez chmury przedarło się jasne słońce.
tathā sutas te jvalanārkavarṇaṃ rathaṃ samāsthāya kurupravīra /
vyavasthitaḥ kurumitro narendra vyabhre sūryo bhrājamāno yathā vai //
vyavasthitaḥ kurumitro narendra vyabhre sūryo bhrājamāno yathā vai //
duryodhano nāgakulasya madhye mahāvīryaḥ saha sainyapravīraiḥ /
rathena jāmbūnadabhūṣaṇena vyavasthitaḥ samare yoddhukāmaḥ //
rathena jāmbūnadabhūṣaṇena vyavasthitaḥ samare yoddhukāmaḥ //
sa rājamadhye puruṣapravīro rarāja jāmbūnadacitravarmā /
padmaprabho vahnir ivālpadhūmo meghāntare sūrya iva prakāśaḥ //
padmaprabho vahnir ivālpadhūmo meghāntare sūrya iva prakāśaḥ //
Podobnie i syn twój Suszena z mieczem i tarczą w dłoniach, jak również bohaterski Satjasena, wraz z Ćitraseną żyją – przejęci dreszczem, dalej walczyć w bitwie są gotowi. Śmiali Bharatowie, królewicze mocarni – Ćitrajudha, Śrutakarman i Dźaja, a także Śala, Satjawrata i Duhśala – żyją i dalej walczyć są gotowi.
Żyje też królewicz Śuramani, wódz Kaitawów, który wrogów zabijał w wielu różnych bitwach – na rydwanie swym, z konnicą, słonie i rydwany prowadząc, w imię twe dalej walczyć jest gotowy. Żyją bohaterski Śrutajus i Śrutajudha, Ćitrangada i bohaterski Ćitrawarman, wojownicy dumni, mężów przywódcy w armii – przysięgom swym wierni, gotowi są walczyć dalej.
Wielki duchem syn Karny Satjasena żyje i dalej walczyć w bitwie jest gotowy. Także i dwaj inni synowie Karny, cenieni wielce, o prędkich rękach, żyją, Indro wśród ludzi – ufni w armię swą wielką, której szeregów nikt niewytrwały w boju nie przełamie, w imię twe walczą dalej.
karṇātmajaḥ satyaseno mahātmā vyavasthitaḥ samare yoddhukāmaḥ /
athāparau karṇasutau varārhau vyavasthitau laghuhastau narendra /
balaṃ mahad durbhidam alpadhairyaiḥ samāśritau yotsyamānau tvadarthe //
athāparau karṇasutau varārhau vyavasthitau laghuhastau narendra /
balaṃ mahad durbhidam alpadhairyaiḥ samāśritau yotsyamānau tvadarthe //
Wraz z tymi przywódcami wojowników i innymi bohaterami o potędze niezmiernej, królu, władca Kurów, niczym Indra wielki, wśród oddziału słoni stoi – do zwycięstwa dążąc, dalej walczyć jest gotowy!
etaiś ca mukhyair aparaiś ca rājan yodhapravīrair amitaprabhāvaiḥ /
vyavasthito nāgakulasya madhye yathā mahendraḥ kururājo jayāya //
vyavasthito nāgakulasya madhye yathā mahendraḥ kururājo jayāya //
Dhrytarasztra rzekł:
Żyjących jeszcze, poza wrogami, dokładnie mi wymieniłeś. Wnioski wyciągając z tych faktów, jasno więc teraz sytuację pojmuję…
Żyjących jeszcze, poza wrogami, dokładnie mi wymieniłeś. Wnioski wyciągając z tych faktów, jasno więc teraz sytuację pojmuję…
dhṛtarāṣṭra uvāca /
ākhyātā jīvamānā ye parebhyo 'nye yathātatham /
itīdam abhigacchāmi vyaktam arthābhipattitaḥ //
ākhyātā jīvamānā ye parebhyo 'nye yathātatham /
itīdam abhigacchāmi vyaktam arthābhipattitaḥ //
Waiśampayana rzekł:
Gdy usłyszał, że w armii jego, rozbitej, tak wielu przywódców poległo, a ocalały nieliczne tylko resztki, Dhrytarasztra, syn Ambiki, o zmysłach od smutku wzburzonych, jeszcze mówiący te słowa, popadł wówczas w omdlenie. I rzekł, już mdlejący: „Poczekaj chwilę, Sańdźajo – wzburzenie mnie ogarnęło, drogi mój, na wieść o tym nieszczęściu ogromnym”; a potem ów pan świata przytomność utracił.
Gdy usłyszał, że w armii jego, rozbitej, tak wielu przywódców poległo, a ocalały nieliczne tylko resztki, Dhrytarasztra, syn Ambiki, o zmysłach od smutku wzburzonych, jeszcze mówiący te słowa, popadł wówczas w omdlenie. I rzekł, już mdlejący: „Poczekaj chwilę, Sańdźajo – wzburzenie mnie ogarnęło, drogi mój, na wieść o tym nieszczęściu ogromnym”; a potem ów pan świata przytomność utracił.
vaiśaṃpāyana uvāca /
evaṃ bruvann eva tadā dhṛtarāṣṭro 'mbikāsutaḥ /
hatapravīraṃ vidhvastaṃ kiṃciccheṣaṃ svakaṃ balam /
śrutvā vyāmoham agamacchokavyākulitendriyaḥ //
evaṃ bruvann eva tadā dhṛtarāṣṭro 'mbikāsutaḥ /
hatapravīraṃ vidhvastaṃ kiṃciccheṣaṃ svakaṃ balam /
śrutvā vyāmoham agamacchokavyākulitendriyaḥ //
muhyamāno 'bravīccāpi muhūrtaṃ tiṣṭha saṃjaya /
vyākulaṃ me manas tāta śrutvā sumahad apriyam /
naṣṭacittas tataḥ so 'tha babhūva jagatīpatiḥ //
vyākulaṃ me manas tāta śrutvā sumahad apriyam /
naṣṭacittas tataḥ so 'tha babhūva jagatīpatiḥ //