Waiśampajana rzekł:
Gdy ujrzała Durjodhanę Gandhari wychudła z bólu,
gwałtownie na ziemię padła niczym banan ścięty w gaju.
Gdy ujrzała Durjodhanę Gandhari wychudła z bólu,
gwałtownie na ziemię padła niczym banan ścięty w gaju.
vaiśaṃpāyana uvāca /
tato duryodhanaṃ dṛṣṭvā gāndhārī śokakarśitā /
sahasā nyapatad bhūmau chinneva kadalī vane //
tato duryodhanaṃ dṛṣṭvā gāndhārī śokakarśitā /
sahasā nyapatad bhūmau chinneva kadalī vane //
A świadomość odzyskawszy okrzyki wznosiła stale
oglądając Durjodhanę leżącego, krwią zlanego.
oglądając Durjodhanę leżącego, krwią zlanego.
sā tu labdhvā punaḥ saṃjñāṃ vikruśya ca punaḥ punaḥ /
duryodhanam abhiprekṣya śayānaṃ rudhirokṣitam //
duryodhanam abhiprekṣya śayānaṃ rudhirokṣitam //
I objąwszy go Gandhari żałośnie lamentowała:
„ach, ach synu” łkała w bólu mając pomieszane zmysły.
„ach, ach synu” łkała w bólu mając pomieszane zmysły.
pariṣvajya ca gāndhārī kṛpaṇaṃ paryadevayat /
hā hā putreti śokārtā vilalāpākulendriyā //
hā hā putreti śokārtā vilalāpākulendriyā //
Pełna bólu, łzami z oczu zwilżając pierś wielką syna,
aż po szyję osłoniętą, zdobioną łańcuchem złotym,
do Bujnowłosego, który stał w pobliżu, przemówiła:
aż po szyję osłoniętą, zdobioną łańcuchem złotym,
do Bujnowłosego, który stał w pobliżu, przemówiła:
sugūḍhajatru vipulaṃ hāraniṣkaniṣevitam /
vāriṇā netrajenoraḥ siñcantī śokatāpitā /
samīpasthaṃ hṛṣīkeśam idaṃ vacanam abravīt //
vāriṇā netrajenoraḥ siñcantī śokatāpitā /
samīpasthaṃ hṛṣīkeśam idaṃ vacanam abravīt //
„Wielki Warsznejo , gdy wojna nastała, niszcząca krewnych,
wówczas ten największy z królów rzekł do mnie z pokorą wielką:
‘W tej batalii krewnych, matko, winnaś mi zwycięstwa życzyć’.
wówczas ten największy z królów rzekł do mnie z pokorą wielką:
‘W tej batalii krewnych, matko, winnaś mi zwycięstwa życzyć’.
upasthite 'smin saṃgrāme jñātīnāṃ saṃkṣaye vibho /
mām ayaṃ prāha vārṣṇeya prāñjalir nṛpasattamaḥ /
asmiñ jñātisamuddharṣe jayam ambā bravītu me //
mām ayaṃ prāha vārṣṇeya prāñjalir nṛpasattamaḥ /
asmiñ jñātisamuddharṣe jayam ambā bravītu me //
Gdy to rzekł, ja znając wszystko, nadejście nieszczęścia jego,
rzekłam, tygrysie wśród ludzi: ‘Gdzie jest prawość, tam zwycięstwo.
rzekłam, tygrysie wśród ludzi: ‘Gdzie jest prawość, tam zwycięstwo.
ityukte jānatī sarvam ahaṃ svaṃ vyasanāgamam /
abruvaṃ puruṣavyāghra yato dharmastato jayaḥ //
abruvaṃ puruṣavyāghra yato dharmastato jayaḥ //
Gdy walcząc nie będziesz, synu, omamiony, pewnie zyskasz
światy zdobyte orężem niczym nieśmiertelni, panie.’
światy zdobyte orężem niczym nieśmiertelni, panie.’
yathā na yudhyamānastvaṃ sampramuhyasi putraka /
dhruvaṃ śastrajitāṃl lokān prāptāsyamaravad vibho //
dhruvaṃ śastrajitāṃl lokān prāptāsyamaravad vibho //
Tak mu dawniej powiedziałam. Nie nad nim boleję, panie,
lecz nad biednym Dhrytarasztrą, któremu zabili krewnych.
lecz nad biednym Dhrytarasztrą, któremu zabili krewnych.
ityevam abruvaṃ pūrvaṃ nainaṃ śocāmi vai prabho /
dhṛtarāṣṭraṃ tu śocāmi kṛpaṇaṃ hatabāndhavam //
dhṛtarāṣṭraṃ tu śocāmi kṛpaṇaṃ hatabāndhavam //
Spójrz, Madhawo, oto syn mój, na łożu herosów leży,
gniewny, najwspanialszy w wojów, łucznik bitwą upojony.
gniewny, najwspanialszy w wojów, łucznik bitwą upojony.
amarṣaṇaṃ yudhāṃ śreṣṭhaṃ kṛtāstraṃ yuddhadurmadam /
śayānaṃ vīraśayane paśya mādhava me sutam //
śayānaṃ vīraśayane paśya mādhava me sutam //
Który niszcząc wrogów kroczył na czele dowódców armii,
ten dziś w brudnym kurzu leży, popatrz jak czas się obraca.
ten dziś w brudnym kurzu leży, popatrz jak czas się obraca.
yo 'yaṃ mūrdhāvasiktānām agre yāti paraṃtapaḥ /
so 'yaṃ pāṃsuṣu śete 'dya paśya kālasya paryayam //
so 'yaṃ pāṃsuṣu śete 'dya paśya kālasya paryayam //
Z pewnością niełatwą ścieżką poszedł heros Durjodhana,
leży na herosów łożu w tamtą stronę twarz zwracając.
leży na herosów łożu w tamtą stronę twarz zwracając.
dhruvaṃ duryodhano vīro gatiṃ nasulabhāṃ gataḥ /
tathā hyabhimukhaḥ śete śayane vīrasevite //
tathā hyabhimukhaḥ śete śayane vīrasevite //
Dawniej siedząc wokół niego bawili go ziem panowie,
teraz, gdy na ziemi leży, wokół niego krążą sępy.
teraz, gdy na ziemi leży, wokół niego krążą sępy.
yaṃ purā paryupāsīnā ramayanti mahīkṣitaḥ /
mahītalasthaṃ nihataṃ gṛdhrāstaṃ paryupāsate //
mahītalasthaṃ nihataṃ gṛdhrāstaṃ paryupāsate //
Wspaniałymi wachlarzami wachlowały go kobiety
dawniej, teraz go wachlują ptaki wachlarzami skrzydeł.
dawniej, teraz go wachlują ptaki wachlarzami skrzydeł.
yaṃ purā vyajanair agryair upavījanti yoṣitaḥ /
tam adya pakṣavyajanair upavījanti pakṣiṇaḥ //
tam adya pakṣavyajanair upavījanti pakṣiṇaḥ //
Ten wielkoramienny, silny, prawdziwie waleczny, leży
zabity przez Bhimę w walce, niczym słoń przez lwa zabity.
zabity przez Bhimę w walce, niczym słoń przez lwa zabity.
eṣa śete mahābāhur balavān satyavikramaḥ /
siṃheneva dvipaḥ saṃkhye bhīmasenena pātitaḥ //
siṃheneva dvipaḥ saṃkhye bhīmasenena pātitaḥ //
Spójrz na Durjodhanę, Kryszno, leży cały krwią zbroczony,
zabity przez Bhimasenę, od maczugi padł, Bharato.
zabity przez Bhimasenę, od maczugi padł, Bharato.
paśya duryodhanaṃ kṛṣṇa śayānaṃ rudhirokṣitam /
nihataṃ bhīmasenena gadām udyamya bhārata //
nihataṃ bhīmasenena gadām udyamya bhārata //
Dawniej był wielkoramiennym władcą jedenastu armii
w bitwie, teraz, Bujnowłosy, zginął przez swe grzeszne czyny.
w bitwie, teraz, Bujnowłosy, zginął przez swe grzeszne czyny.
akṣauhiṇīr mahābāhur daśa caikāṃ ca keśava /
anayad yaḥ purā saṃkhye so 'nayānnidhanaṃ gataḥ //
anayad yaḥ purā saṃkhye so 'nayānnidhanaṃ gataḥ //
Oto leży Durjodhana, wielki łucznik i rydwannik,
Bhimasena go powalił jak powala lew tygrysa.
Bhimasena go powalił jak powala lew tygrysa.
eṣa duryodhanaḥ śete maheṣvāso mahārathaḥ /
śārdūla iva siṃhena bhīmasenena pātitaḥ //
śārdūla iva siṃhena bhīmasenena pātitaḥ //
Nieszczęśnik radami wzgardził Widury i ojca swego,
głupiec nie szanując starszych dostał się we władzę śmierci.
głupiec nie szanując starszych dostał się we władzę śmierci.
viduraṃ hyavamanyaiṣa pitaraṃ caiva mandabhāk /
bālo vṛddhāvamānena mando mṛtyuvaśaṃ gataḥ //
bālo vṛddhāvamānena mando mṛtyuvaśaṃ gataḥ //
Przez trzynaście lat on władał wielką ziemią bez rywala,
teraz syn ten mój, pan włości, zabity na polu leży.
teraz syn ten mój, pan włości, zabity na polu leży.
niḥsapatnā mahī yasya trayodaśa samāḥ sthitā /
sa śete nihato bhūmau putro me pṛthivīpatiḥ //
sa śete nihato bhūmau putro me pṛthivīpatiḥ //
Widziałam, jak ziemią, Kryszno, rządził dziedzic Dhrytarasztry,
pełną słoni, krów i koni, nie długo jednak, Warsznejo.
pełną słoni, krów i koni, nie długo jednak, Warsznejo.
apaśyaṃ kṛṣṇa pṛthivīṃ dhārtarāṣṭrānuśāsanāt /
pūrṇāṃ hastigavāśvasya vārṣṇeya na tu tacciram //
pūrṇāṃ hastigavāśvasya vārṣṇeya na tu tacciram //
Dziś widzę, wielkoramienny, ziemię pod rządami innych,
nie ma słoni, krów i koni. Cóż po życiu mi, Madhawo?
nie ma słoni, krów i koni. Cóż po życiu mi, Madhawo?
tām evādya mahābāho paśyāmyanyānuśāsanāt /
hīnāṃ hastigavāśvena kiṃ nu jīvāmi mādhava //
hīnāṃ hastigavāśvena kiṃ nu jīvāmi mādhava //
Patrz, to boli nawet bardziej niż zabójstwo mego syna:
kobiety siedzące wokół herosów zabitych w bitwie.
kobiety siedzące wokół herosów zabitych w bitwie.
idaṃ kṛcchrataraṃ paśya putrasyāpi vadhānmama /
yad imāḥ paryupāsante hatāñ śūrān raṇe striyaḥ //
yad imāḥ paryupāsante hatāñ śūrān raṇe striyaḥ //
Na Lakszmany matkę, Kryszno, spójrz, jakby na złoty ołtarz ,
włos w nieładzie, piękne biodra, wpada w ręce Durjodhany.
włos w nieładzie, piękne biodra, wpada w ręce Durjodhany.
prakīrṇakeśāṃ suśroṇīṃ duryodhanabhujāṅkagām /
rukmavedīnibhāṃ paśya kṛṣṇa lakṣmaṇamātaram //
rukmavedīnibhāṃ paśya kṛṣṇa lakṣmaṇamātaram //
Gdy żył ten wielkoramienny, dawniej ta młoda, żarliwa
lgnąc do jego pięknych ramion pewnie rozkosz z nich czerpała.
lgnąc do jego pięknych ramion pewnie rozkosz z nich czerpała.
nūnam eṣā purā bālā jīvamāne mahābhuje /
bhujāvāśritya ramate subhujasya manasvinī //
bhujāvāśritya ramate subhujasya manasvinī //
Dlaczego to serce moje nie pęka na sto kawałków,
gdy widzę zabitych w bitwie mego syna z jego synem?
gdy widzę zabitych w bitwie mego syna z jego synem?
kathaṃ tu śatadhā nedaṃ hṛdayaṃ mama dīryate /
paśyantyā nihataṃ putraṃ putreṇa sahitaṃ raṇe //
paśyantyā nihataṃ putraṃ putreṇa sahitaṃ raṇe //
To syna krwią zbrukanego całuje nieskazitelna,
to znów Durjodhanę głaska dłonią, ta o pięknych udach.
to znów Durjodhanę głaska dłonią, ta o pięknych udach.
putraṃ rudhirasaṃsiktam upajighratyaninditā /
duryodhanaṃ tu vāmorūḥ pāṇinā parimārjati //
duryodhanaṃ tu vāmorūḥ pāṇinā parimārjati //
Dlaczegoż cnotliwa musi nad mężem i synem boleć?
Tak się bowiem zdaje czynić, gdy dostrzegła swego syna.
Tak się bowiem zdaje czynić, gdy dostrzegła swego syna.
kiṃ nu śocati bhartāraṃ putraṃ caiṣā manasvinī /
tathā hyavasthitā bhāti putraṃ cāpyabhivīkṣya sā //
tathā hyavasthitā bhāti putraṃ cāpyabhivīkṣya sā //
Rękami swą głowę bije pięknooka, o Madhawo,
po czym rzuca się na piersi bohatera, władcy Kuru.
po czym rzuca się na piersi bohatera, władcy Kuru.
svaśiraḥ pañcaśākhābhyām abhihatyāyatekṣaṇā /
patatyurasi vīrasya kururājasya mādhava //
patatyurasi vīrasya kururājasya mādhava //
Przypomina kwiat lotosu lśniący wśród lotosów innych,
gdyż umyła twarz, nieszczęsna, swego syna oraz męża.
gdyż umyła twarz, nieszczęsna, swego syna oraz męża.
puṇḍarīkanibhā bhāti puṇḍarīkāntaraprabhā /
mukhaṃ vimṛjya putrasya bhartuścaiva tapasvinī //
mukhaṃ vimṛjya putrasya bhartuścaiva tapasvinī //
Jeśli prawdziwe są księgi tradycji lub świętej wiedzy,
z pewnością król zyskał światy zdobyte swych ramion siłą.”
z pewnością król zyskał światy zdobyte swych ramion siłą.”
yadi cāpyāgamāḥ santi yadi vā śrutayastathā /
dhruvaṃ lokān avāpto 'yaṃ nṛpo bāhubalārjitān //
dhruvaṃ lokān avāpto 'yaṃ nṛpo bāhubalārjitān //