I rzekł Sańdźaja:
Gdy minęła noc, o królu, Pandawowie i Kaurawowie, nabrawszy sił, znów ruszają do walki. Słychać zgiełk wielki wśród twoich wojsk i wśród tamtych, gdy zaprzęgają swoje świetne rydwany, oporządzają słonie, piechurzy wiążą pancerze, a jeźdźcy siodłają konie. I zewsząd dochodzi buczenie konch i dudnienie bębnów. A król Judhiszthira rzecze do Dhrysztadjumny:
— Ustaw Szyk Krokodyla, o długoręki, szyk, który spopiela wrogów.
Na te słowa Dhrysztadjumna, najlepszy wśród rydwanników, wydaje rozkazy dowódcom rydwanów, o wielki królu. (5) Głową szyku są Drupada i ArdźunaPandawa, Zdobywca-Skarbu, oczami Sahadewa i wielki rydwannik Nakula, a dziobem — Bhimasena mocarny, o królu. Szyję szyku stanowią Syn Subhadry Abhimanju, Synowie Draupadi, Syn Rakszaszycy Ghatotkaća, Satjaki i Król Prawa Judhiszthira. Z tyłu staje dowódca armii Wirata otoczony wielką armią z Dhrysztadjumną na czele, mój królu! Pięciu braci Kekajów ustawia się na lewym skrzydle, a Dhrysztaketu, tygrys wśród ludzi i bohaterski Karakarsza — na prawym skrzydle, aby cały szyk osłaniać. Łapami stał się sławny rydwannik Kuntibhodźa z setką oddziałów, otoczony wielkim wojskiem. (10) Wielki łucznik, mocarny Śikhandin, w otoczeniu Somaków oraz Irawant stają na ogonie krokodyla.
Gdy w ten sposób ustawili się w wielkim szyku, Bharato, o wschodzie słońca, mój królu, uzbrojeni, znowu do walki. Pandawowie na Kaurawów całym pędem ruszają wraz ze swymi słoniami, konnicą, rydwanami i piechotą, ze wzniesionymi godłami migocącymi i świetlistym ostrym orężem.
Gdy twój ojciec Bhiszma O-Boskim-Ślubowaniu zobaczył ten szyk wojskowy, w odpowiedzi ustawił swoją armię w wielkim Szyku Żurawia. Na dziobie świeci wielki łucznik Syn Bharadwadźi Drona, Aśwatthaman i Krypa są oczami, panie mężów. (15) Krytawarman, najlepszy wśród mężów i łuczników razem z wojskami z Kambodźi i Bahlików stanowią jego głowę, a szyję Śurasena, o czcigodny i twój syn, wielki król Durjodhana w otoczeniu licznych władców. Król Pragdźjiotiszów razem z wojskiem Madrich, Sauwirów i Kekajów pierś tworzy, o najlepszy wśród mężów, z wielką armią. Uzbrojony Suśarman, król Prasthali wraz ze swoim wojskiem na swojej pozycji na lewym skrzydle się ustawił, Tuszarowie, Śakowie razem z Ćućupami zaś zajęli prawe skrzydło szyku, Bharato. (20) Z tyłu stoją Śrutajus, Śatajus i Saumadatti, o czcigodny, wzajemnie siebie osłaniając. Tak oto stanęli do walki Pandawowie razem z Kaurawami o wschodzie słońca, wielki królu. I rozpoczyna wielki bój.
Ruszają rydwannicy na oddziały słoni, oddziały słoni — na rydwanników, konni na konnych, a na konnych — rydwannicy. W ciężkich walkach rydwannicy biją się z woźnicami wrogich rydwanów i oddziałami słoni, oddziały słoni — z rydwannikami, a rydwannicy zaś — z konnymi, rydwannicy wraz z piechotą — z konnicą i z piechurami. Biegną ku sobie z naprzeciwka, zawziętości pełni. (25) Osłaniane przez Bhimasenę, Ardźunę, bliźniaków Nakulę i Sahadewę i innych rydwanników wojsko Pandawów migoce niczym jak noc rozgwieżdżona. I tak samo twoje wojsko, osłaniane przez Bhiszmę, Krypę, Dronę, Śalję, Durjodhanę i pozostałych wodzów świeci jak niebo gwiazdozdbiorami pokryte.
Gdy mocarny Syn Kunti Bhimasena zoczył Syna Bharadwadźi Dronę, rusza na chyżych koniach w kierunku jego armii. Ale mężny Drona, wielce rozsierdzony, dziewięcioma żelaznymi pociskami bije Bhimę, o królu, celując w jego punkty śmierci. Bhima, choć mocno trafiony, w jednej chwili posyła woźnicę Syna Bharadwadźi do siedziby Jamy. (30) A Syn Bharadwadźi rozpłomieniony, sam chwyta za lejce koni i na wojsko Pandawów palić poczyna jak ogień zwitek suchej trawy.
Pod naporem ciosów Drony i Bhiszmy, Sryndźajowie razem z Kekajami biorą nogi za pas, o największy z mężów. I tak samo twoje wojska, pod naporem ciosów Bhimy i Ardźuny błądzą to tu, to tam, jak piękna kobieta zamroczona upojeniem. Zmieszały się oba szyki w tej zagładzie mężów najświetniejszych i straszna rzeź się dzieje twoich i tamtych, Bharato! A ja widzę ten cud, jak wszyscy, twoi i tamci, biegnąc ku jednemu celowi walczą ze sobą, (35) odbijając wzajemnie swoje ciosy — Pandawowie i Kaurawie, wielcy rydwannicy.
Gdy minęła noc, o królu, Pandawowie i Kaurawowie, nabrawszy sił, znów ruszają do walki. Słychać zgiełk wielki wśród twoich wojsk i wśród tamtych, gdy zaprzęgają swoje świetne rydwany, oporządzają słonie, piechurzy wiążą pancerze, a jeźdźcy siodłają konie. I zewsząd dochodzi buczenie konch i dudnienie bębnów. A król Judhiszthira rzecze do Dhrysztadjumny:
— Ustaw Szyk Krokodyla, o długoręki, szyk, który spopiela wrogów.
Na te słowa Dhrysztadjumna, najlepszy wśród rydwanników, wydaje rozkazy dowódcom rydwanów, o wielki królu. (5) Głową szyku są Drupada i ArdźunaPandawa, Zdobywca-Skarbu, oczami Sahadewa i wielki rydwannik Nakula, a dziobem — Bhimasena mocarny, o królu. Szyję szyku stanowią Syn Subhadry Abhimanju, Synowie Draupadi, Syn Rakszaszycy Ghatotkaća, Satjaki i Król Prawa Judhiszthira. Z tyłu staje dowódca armii Wirata otoczony wielką armią z Dhrysztadjumną na czele, mój królu! Pięciu braci Kekajów ustawia się na lewym skrzydle, a Dhrysztaketu, tygrys wśród ludzi i bohaterski Karakarsza — na prawym skrzydle, aby cały szyk osłaniać. Łapami stał się sławny rydwannik Kuntibhodźa z setką oddziałów, otoczony wielkim wojskiem. (10) Wielki łucznik, mocarny Śikhandin, w otoczeniu Somaków oraz Irawant stają na ogonie krokodyla.
Gdy w ten sposób ustawili się w wielkim szyku, Bharato, o wschodzie słońca, mój królu, uzbrojeni, znowu do walki. Pandawowie na Kaurawów całym pędem ruszają wraz ze swymi słoniami, konnicą, rydwanami i piechotą, ze wzniesionymi godłami migocącymi i świetlistym ostrym orężem.
Gdy twój ojciec Bhiszma O-Boskim-Ślubowaniu zobaczył ten szyk wojskowy, w odpowiedzi ustawił swoją armię w wielkim Szyku Żurawia. Na dziobie świeci wielki łucznik Syn Bharadwadźi Drona, Aśwatthaman i Krypa są oczami, panie mężów. (15) Krytawarman, najlepszy wśród mężów i łuczników razem z wojskami z Kambodźi i Bahlików stanowią jego głowę, a szyję Śurasena, o czcigodny i twój syn, wielki król Durjodhana w otoczeniu licznych władców. Król Pragdźjiotiszów razem z wojskiem Madrich, Sauwirów i Kekajów pierś tworzy, o najlepszy wśród mężów, z wielką armią. Uzbrojony Suśarman, król Prasthali wraz ze swoim wojskiem na swojej pozycji na lewym skrzydle się ustawił, Tuszarowie, Śakowie razem z Ćućupami zaś zajęli prawe skrzydło szyku, Bharato. (20) Z tyłu stoją Śrutajus, Śatajus i Saumadatti, o czcigodny, wzajemnie siebie osłaniając. Tak oto stanęli do walki Pandawowie razem z Kaurawami o wschodzie słońca, wielki królu. I rozpoczyna wielki bój.
Ruszają rydwannicy na oddziały słoni, oddziały słoni — na rydwanników, konni na konnych, a na konnych — rydwannicy. W ciężkich walkach rydwannicy biją się z woźnicami wrogich rydwanów i oddziałami słoni, oddziały słoni — z rydwannikami, a rydwannicy zaś — z konnymi, rydwannicy wraz z piechotą — z konnicą i z piechurami. Biegną ku sobie z naprzeciwka, zawziętości pełni. (25) Osłaniane przez Bhimasenę, Ardźunę, bliźniaków Nakulę i Sahadewę i innych rydwanników wojsko Pandawów migoce niczym jak noc rozgwieżdżona. I tak samo twoje wojsko, osłaniane przez Bhiszmę, Krypę, Dronę, Śalję, Durjodhanę i pozostałych wodzów świeci jak niebo gwiazdozdbiorami pokryte.
Gdy mocarny Syn Kunti Bhimasena zoczył Syna Bharadwadźi Dronę, rusza na chyżych koniach w kierunku jego armii. Ale mężny Drona, wielce rozsierdzony, dziewięcioma żelaznymi pociskami bije Bhimę, o królu, celując w jego punkty śmierci. Bhima, choć mocno trafiony, w jednej chwili posyła woźnicę Syna Bharadwadźi do siedziby Jamy. (30) A Syn Bharadwadźi rozpłomieniony, sam chwyta za lejce koni i na wojsko Pandawów palić poczyna jak ogień zwitek suchej trawy.
Pod naporem ciosów Drony i Bhiszmy, Sryndźajowie razem z Kekajami biorą nogi za pas, o największy z mężów. I tak samo twoje wojska, pod naporem ciosów Bhimy i Ardźuny błądzą to tu, to tam, jak piękna kobieta zamroczona upojeniem. Zmieszały się oba szyki w tej zagładzie mężów najświetniejszych i straszna rzeź się dzieje twoich i tamtych, Bharato! A ja widzę ten cud, jak wszyscy, twoi i tamci, biegnąc ku jednemu celowi walczą ze sobą, (35) odbijając wzajemnie swoje ciosy — Pandawowie i Kaurawie, wielcy rydwannicy.
saṃjaya uvāca /
vihṛtya ca tato rājan sahitāḥ kurupāṇḍavāḥ /
vyatītāyāṃ tu śarvaryāṃ punar yuddhāya niryayuḥ //
vihṛtya ca tato rājan sahitāḥ kurupāṇḍavāḥ /
vyatītāyāṃ tu śarvaryāṃ punar yuddhāya niryayuḥ //
tatra śabdo mahān āsīt tava teṣāṃ ca bhārata /
yujyatāṃ rathamukhyānāṃ kalpyatāṃ caiva dantinām //
yujyatāṃ rathamukhyānāṃ kalpyatāṃ caiva dantinām //
saṃnahyatāṃ padātīnāṃ hayānāṃ caiva bhārata /
śaṅkhadundubhinādaśca tumulaḥ sarvato 'bhavat //
śaṅkhadundubhinādaśca tumulaḥ sarvato 'bhavat //
tato yudhiṣṭhiro rājā dhṛṣṭadyumnam abhāṣata /
vyūhaṃ vyūha mahābāho makaraṃ śatrutāpanam //
vyūhaṃ vyūha mahābāho makaraṃ śatrutāpanam //
evam uktastu pārthena dhṛṣṭadyumno mahārathaḥ /
vyādideśa mahārāja rathino rathināṃ varaḥ //
vyādideśa mahārāja rathino rathināṃ varaḥ //
śiro 'bhūd drupadastasya pāṇḍavaśca dhanaṃjayaḥ /
cakṣuṣī sahadevaśca nakulaśca mahārathaḥ /
tuṇḍam āsīnmahārāja bhīmaseno mahābalaḥ //
cakṣuṣī sahadevaśca nakulaśca mahārathaḥ /
tuṇḍam āsīnmahārāja bhīmaseno mahābalaḥ //
saubhadro draupadeyāśca rākṣasaśca ghaṭotkacaḥ /
sātyakir dharmarājaśca vyūhagrīvāṃ samāsthitāḥ //
sātyakir dharmarājaśca vyūhagrīvāṃ samāsthitāḥ //
pṛṣṭham āsīnmahārāja virāṭo vāhinīpatiḥ /
dhṛṣṭadyumnena sahito mahatyā senayā vṛtaḥ //
dhṛṣṭadyumnena sahito mahatyā senayā vṛtaḥ //
kekayā bhrātaraḥ pañca vāmaṃ pārśvaṃ samāśritāḥ /
dhṛṣṭaketur naravyāghraḥ karakarṣaśca vīryavān /
dakṣiṇaṃ pakṣam āśritya sthitā vyūhasya rakṣaṇe //
dhṛṣṭaketur naravyāghraḥ karakarṣaśca vīryavān /
dakṣiṇaṃ pakṣam āśritya sthitā vyūhasya rakṣaṇe //
pādayostu mahārāja sthitaḥ śrīmānmahārathaḥ /
kuntibhojaḥ śatānīko mahatyā senayā vṛtaḥ //
kuntibhojaḥ śatānīko mahatyā senayā vṛtaḥ //
śikhaṇḍī tu maheṣvāsaḥ somakaiḥ saṃvṛto balī /
irāvāṃśca tataḥ pucche makarasya vyavasthitau //
irāvāṃśca tataḥ pucche makarasya vyavasthitau //
evam etanmahāvyūhaṃ vyūhya bhārata pāṇḍavāḥ /
sūryodaye mahārāja punar yuddhāya daṃśitāḥ //
sūryodaye mahārāja punar yuddhāya daṃśitāḥ //
kauravān abhyayustūrṇaṃ hastyaśvarathapattibhiḥ /
samucchritair dhvajaiścitraiḥ śastraiśca vimalaiḥ śitaiḥ //
samucchritair dhvajaiścitraiḥ śastraiśca vimalaiḥ śitaiḥ //
vyūhaṃ dṛṣṭvā tu tat sainyaṃ pitā devavratastava /
krauñcena mahatā rājan pratyavyūhata vāhinīm //
krauñcena mahatā rājan pratyavyūhata vāhinīm //
tasya tuṇḍe maheṣvāso bhāradvājo vyarocata /
aśvatthāmā kṛpaścaiva cakṣur āstāṃ nareśvara //
aśvatthāmā kṛpaścaiva cakṣur āstāṃ nareśvara //
kṛtavarmā tu sahitaḥ kāmbojāraṭṭabāhlikaiḥ /
śirasyāsīnnaraśreṣṭhaḥ śreṣṭhaḥ sarvadhanuṣmatām //
śirasyāsīnnaraśreṣṭhaḥ śreṣṭhaḥ sarvadhanuṣmatām //
grīvāyāṃ śūrasenastu tava putraśca māriṣa /
duryodhano mahārāja rājabhir bahubhir vṛtaḥ //
duryodhano mahārāja rājabhir bahubhir vṛtaḥ //
prāgjyotiṣastu sahitaḥ madrasauvīrakekayaiḥ /
urasyabhūnnaraśreṣṭha mahatyā senayā vṛtaḥ //
urasyabhūnnaraśreṣṭha mahatyā senayā vṛtaḥ //
svasenayā ca sahitaḥ suśarmā prasthalādhipaḥ /
vāmaṃ pakṣaṃ samāśritya daṃśitaḥ samavasthitaḥ //
vāmaṃ pakṣaṃ samāśritya daṃśitaḥ samavasthitaḥ //
tuṣārā yavanāścaiva śakāśca saha cūcupaiḥ /
dakṣiṇaṃ pakṣam āśritya sthitā vyūhasya bhārata //
dakṣiṇaṃ pakṣam āśritya sthitā vyūhasya bhārata //
śrutāyuśca śatāyuśca saumadattiśca māriṣa /
vyūhasya jaghane tasthū rakṣamāṇāḥ parasparam //
vyūhasya jaghane tasthū rakṣamāṇāḥ parasparam //
tato yuddhāya saṃjagmuḥ pāṇḍavāḥ kauravaiḥ saha /
sūryodaye mahārāja tato yuddham abhūnmahat //
sūryodaye mahārāja tato yuddham abhūnmahat //
pratīyū rathino nāgānnāgāśca rathino yayuḥ /
hayārohā hayārohān rathinaścāpi sādinaḥ //
hayārohā hayārohān rathinaścāpi sādinaḥ //
sārathiṃ ca rathī rājan kuñjarāṃśca mahāraṇe /
hastyārohā rathārohān rathinaścāpi sādinaḥ //
hastyārohā rathārohān rathinaścāpi sādinaḥ //
rathinaḥ pattibhiḥ sārdhaṃ sādinaścāpi pattibhiḥ /
anyonyaṃ samare rājan pratyadhāvann amarṣitāḥ //
anyonyaṃ samare rājan pratyadhāvann amarṣitāḥ //
bhīmasenārjunayamair guptā cānyair mahārathaiḥ /
śuśubhe pāṇḍavī senā nakṣatrair iva śarvarī //
śuśubhe pāṇḍavī senā nakṣatrair iva śarvarī //
tathā bhīṣmakṛpadroṇaśalyaduryodhanādibhiḥ /
tavāpi vibabhau senā grahair dyaur iva saṃvṛtā //
tavāpi vibabhau senā grahair dyaur iva saṃvṛtā //
bhīmasenastu kaunteyo droṇaṃ dṛṣṭvā parākramī /
abhyayājjavanair aśvair bhāradvājasya vāhinīm //
abhyayājjavanair aśvair bhāradvājasya vāhinīm //
droṇastu samare kruddho bhīmaṃ navabhir āyasaiḥ /
vivyādha samare rājanmarmāṇyuddiśya vīryavān //
vivyādha samare rājanmarmāṇyuddiśya vīryavān //
dṛḍhāhatastato bhīmo bhāradvājasya saṃyuge /
sārathiṃ preṣayāmāsa yamasya sadanaṃ prati //
sārathiṃ preṣayāmāsa yamasya sadanaṃ prati //
sa saṃgṛhya svayaṃ vāhān bhāradvājaḥ pratāpavān /
vyadhamat pāṇḍavīṃ senāṃ tūlarāśim ivānalaḥ //
vyadhamat pāṇḍavīṃ senāṃ tūlarāśim ivānalaḥ //
te vadhyamānā droṇena bhīṣmeṇa ca narottama /
sṛñjayāḥ kekayaiḥ sārdhaṃ palāyanaparābhavan //
sṛñjayāḥ kekayaiḥ sārdhaṃ palāyanaparābhavan //
tathaiva tāvakaṃ sainyaṃ bhīmārjunaparikṣatam /
muhyate tatra tatraiva samadeva varāṅganā //
muhyate tatra tatraiva samadeva varāṅganā //
abhidyetāṃ tato vyūhau tasmin vīravarakṣaye /
āsīd vyatikaro ghorastava teṣāṃ ca bhārata //
āsīd vyatikaro ghorastava teṣāṃ ca bhārata //
tad adbhutam apaśyāma tāvakānāṃ paraiḥ saha /
ekāyanagatāḥ sarve yad ayudhyanta bhārata //
ekāyanagatāḥ sarve yad ayudhyanta bhārata //
pratisaṃvārya cāstrāṇi te 'nyonyasya viśāṃ pate /
yuyudhuḥ pāṇḍavāścaiva kauravāśca mahārathāḥ //
yuyudhuḥ pāṇḍavāścaiva kauravāśca mahārathāḥ //