Ardźuna rzekł:
O Ciemiężco, jeśli myślisz, że od czynu lepszy rozum,
czemu do strasznego dzieła skłaniasz mnie, o Pięknowłosy?
O Ciemiężco, jeśli myślisz, że od czynu lepszy rozum,
czemu do strasznego dzieła skłaniasz mnie, o Pięknowłosy?
arjuna uvāca /
jyāyasī cetkarmaṇaste matā buddhirjanārdana /
tatkiṃ karmaṇi ghore māṃ niyojayasi keśava //
jyāyasī cetkarmaṇaste matā buddhirjanārdana /
tatkiṃ karmaṇi ghore māṃ niyojayasi keśava //
Jakby poplątaną mową rozum mój zdajesz się mącić.
Powiedz jedno, lecz stanowczo, dzięki czemu dobro zyskam.
Powiedz jedno, lecz stanowczo, dzięki czemu dobro zyskam.
vyāmiśreṇaiva vākyena buddhiṃ mohayasīva me /
tadekaṃ vada niścitya yena śreyo 'hamāpnuyām //
tadekaṃ vada niścitya yena śreyo 'hamāpnuyām //
Chwalebny Pan rzekł:
O bezgrzeszny, dwie w tym świecie drogi są, co wyjaśniłem:
droga czynu dla joginów, wiedza dla teoretyków.
O bezgrzeszny, dwie w tym świecie drogi są, co wyjaśniłem:
droga czynu dla joginów, wiedza dla teoretyków.
śrībhagavānuvāca /
loke 'smindvividhā niṣṭhā purā proktā mayānagha /
jñānayogena sāṃkhyānāṃ karmayogena yoginām //
loke 'smindvividhā niṣṭhā purā proktā mayānagha /
jñānayogena sāṃkhyānāṃ karmayogena yoginām //
Gdy człek działań nie podejmie, to bezczynu nie uzyska,
a przez samo wyrzeczenie nie sięgnie doskonałości.
a przez samo wyrzeczenie nie sięgnie doskonałości.
na karmaṇāmanārambhānnaiṣkarmyaṃ puruṣo 'śnute /
na ca saṃnyasanādeva siddhiṃ samadhigacchati //
na ca saṃnyasanādeva siddhiṃ samadhigacchati //
Nawet chwili nikt nie może bez działania pozostawać.
Wszyscy czyn bezwolni czynią przez Naturę przymuszeni.
Wszyscy czyn bezwolni czynią przez Naturę przymuszeni.
na hi kaścitkṣaṇamapi jātu tiṣṭhatyakarmakṛt /
kāryate hyavaśaḥ karma sarvaḥ prakṛtijairguṇaiḥ //
kāryate hyavaśaḥ karma sarvaḥ prakṛtijairguṇaiḥ //
Kto organy swe powściągnął, ale umysł ma skupiony
na przedmiotach, taki głupiec obłudnikiem jest nazwany.
na przedmiotach, taki głupiec obłudnikiem jest nazwany.
karmendriyāṇi saṃyamya ya āste manasā smaran /
indriyārthānvimūḍhātmā mithyācāraḥ sa ucyate //
indriyārthānvimūḍhātmā mithyācāraḥ sa ucyate //
Lecz kto myślą swą powściągnął zmysły i nieprzywiązany
organami jogę czynu podejmuje, ten jest lepszy.
organami jogę czynu podejmuje, ten jest lepszy.
yastvindriyāṇi manasā niyamyārabhate 'rjuna /
karmendriyaiḥ karmayogamasaktaḥ sa viśiṣyate //
karmendriyaiḥ karmayogamasaktaḥ sa viśiṣyate //
Nakazany czyn wypełniaj, czyn wszak lepszy od bezczynu.
Nawet ciała utrzymanie nie dokona się bez czynu.
Nawet ciała utrzymanie nie dokona się bez czynu.
niyataṃ kuru karma tvaṃ karma jyāyo hyakarmaṇaḥ /
śarīrayātrāpi ca te na prasidhyedakarmaṇaḥ //
śarīrayātrāpi ca te na prasidhyedakarmaṇaḥ //
Świat ten jest związany czynem, tu wyjątkiem czyn ofiarny.
Dla ofiary i bez lgnięcia spełniaj dzieła, synu Kunti.
Dla ofiary i bez lgnięcia spełniaj dzieła, synu Kunti.
yajñārthātkarmaṇo 'nyatra loko 'yaṃ karmabandhanaḥ /
tadarthaṃ karma kaunteya muktasaṅgaḥ samācara //
tadarthaṃ karma kaunteya muktasaṅgaḥ samācara //
Dawno temu rzekł Pan Stworzeń, płodząc potomstwo z ofiarą:
„Dzięki niej się rozmnażajcie, ją uczyńcie dojną krową,
„Dzięki niej się rozmnażajcie, ją uczyńcie dojną krową,
sahayajñāḥ prajāḥ sṛṣṭvā purovāca prajāpatiḥ /
anena prasaviṣyadhvameṣa vo 'stviṣṭakāmadhuk //
anena prasaviṣyadhvameṣa vo 'stviṣṭakāmadhuk //
nią to bogów utrzymujcie, a bogowie was niech żywią.
Wspomagając się wzajemnie, dobro przednie uzyskacie.
Wspomagając się wzajemnie, dobro przednie uzyskacie.
devānbhāvayatānena te devā bhāvayantu vaḥ /
parasparaṃ bhāvayantaḥ śreyaḥ paramavāpsyatha //
parasparaṃ bhāvayantaḥ śreyaḥ paramavāpsyatha //
Bogowie żyjący z ofiar jadłem miłym was obdarzą.”
Kto spożywa, co otrzymał, im nie dając – ten złodziejem.
Kto spożywa, co otrzymał, im nie dając – ten złodziejem.
iṣṭānbhogānhi vo devā dāsyante yajñabhāvitāḥ /
tairdattānapradāyaibhyo yo bhuṅkte stena eva saḥ //
tairdattānapradāyaibhyo yo bhuṅkte stena eva saḥ //
Święci co ofiarne resztki jedzą, wolni są od winy.
Grzesznicy co sobie ważą, zło jedynie spożywają.
Grzesznicy co sobie ważą, zło jedynie spożywają.
yajñaśiṣṭāśinaḥ santo mucyante sarvakilbiṣaiḥ /
bhuñjate te tvaghaṃ pāpā ye pacantyātmakāraṇāt //
bhuñjate te tvaghaṃ pāpā ye pacantyātmakāraṇāt //
Z jadła rodzą się stworzenia, jadło z deszczu zaś powstaje,
deszcz znów rodzi się z ofiary, źródło w czynie ma ofiara,
deszcz znów rodzi się z ofiary, źródło w czynie ma ofiara,
annādbhavanti bhūtāni parjanyādannasaṃbhavaḥ /
yajñādbhavati parjanyo yajñaḥ karmasamudbhavaḥ //
yajñādbhavati parjanyo yajñaḥ karmasamudbhavaḥ //
czyn z brahmana się wyłania, brahman zaś z niezniszczalnego ,
zatem wszechobecny brahman wiecznie w ofierze spoczywa.
zatem wszechobecny brahman wiecznie w ofierze spoczywa.
karma brahmodbhavaṃ viddhi brahmākṣarasamudbhavam /
tasmātsarvagataṃ brahma nityaṃ yajñe pratiṣṭhitam //
tasmātsarvagataṃ brahma nityaṃ yajñe pratiṣṭhitam //
Kto nie podtrzymuje ruchu koła, które tu się toczy,
grzesznik ten i hedonista nadaremnie żyje, Partho.
grzesznik ten i hedonista nadaremnie żyje, Partho.
evaṃ pravartitaṃ cakraṃ nānuvartayatīha yaḥ /
aghāyurindriyārāmo moghaṃ pārtha sa jīvati //
aghāyurindriyārāmo moghaṃ pārtha sa jīvati //
Ten zaś człek, co w sobie rady, w sobie ukontentowany
i szczęśliwy tylko w sobie, ten nic nie ma do zrobienia.
i szczęśliwy tylko w sobie, ten nic nie ma do zrobienia.
yastvātmaratireva syādātmatṛptaśca mānavaḥ /
ātmanyeva ca saṃtuṣṭastasya kāryaṃ na vidyate //
ātmanyeva ca saṃtuṣṭastasya kāryaṃ na vidyate //
Nie ma nic tu do zyskania, ani z dzieła ni z nie-dzieła,
nie polega on na nikim w wypełnianiu swoich celów.
nie polega on na nikim w wypełnianiu swoich celów.
naiva tasya kṛtenārtho nākṛteneha kaścana /
na cāsya sarvabhūteṣu kaścidarthavyapāśrayaḥ //
na cāsya sarvabhūteṣu kaścidarthavyapāśrayaḥ //
Będąc wolnym od przywiązań czyn należny zawsze spełniaj.
Gdy człek nie lgnąc, czyn wypełnia, to najwyższe uzyskuje.
Gdy człek nie lgnąc, czyn wypełnia, to najwyższe uzyskuje.
tasmādasaktaḥ satataṃ kāryaṃ karma samācara /
asakto hyācarankarma paramāpnoti pūruṣaḥ //
asakto hyācarankarma paramāpnoti pūruṣaḥ //
Przez czyn Dźanaka i inni osiągnęli doskonałość.
Widząc jeno dobro świata powinieneś czyn wypełniać.
Widząc jeno dobro świata powinieneś czyn wypełniać.
karmaṇaiva hi saṃsiddhimāsthitā janakādayaḥ /
lokasaṃgrahamevāpi saṃpaśyankartumarhasi //
lokasaṃgrahamevāpi saṃpaśyankartumarhasi //
Co najlepszy człowiek robi, robią to i inni ludzie,
przykład jaki ustanowi, cała ludzkość naśladuje.
przykład jaki ustanowi, cała ludzkość naśladuje.
yadyadācarati śreṣṭhastattadevetaro janaḥ /
sa yatpramāṇaṃ kurute lokastadanuvartate //
sa yatpramāṇaṃ kurute lokastadanuvartate //
Choć nic nie mam do zrobienia, nic w trzech światach do zyskania,
czego bym już nie osiągnął, jednak działam, synu Prythy.
czego bym już nie osiągnął, jednak działam, synu Prythy.
na me pārthāsti kartavyaṃ triṣu lokeṣu kiṃcana /
nānavāptamavāptavyaṃ varta eva ca karmaṇi //
nānavāptamavāptavyaṃ varta eva ca karmaṇi //
Gdybym ja, wciąż niestrudzony, choć raz działań swych zaprzestał,
moją drogą, synu Prythy, ludzie poszliby z pewnością.
moją drogą, synu Prythy, ludzie poszliby z pewnością.
yadi hyahaṃ na varteyaṃ jātu karmaṇyatandritaḥ /
mama vartmānuvartante manuṣyāḥ pārtha sarvaśaḥ //
mama vartmānuvartante manuṣyāḥ pārtha sarvaśaḥ //
Gdybym to zaniechał czynu, światy wsze by się rozpadły,
byłbym stanów pomieszania sprawcą i skrzywdziłbym ludzi.
byłbym stanów pomieszania sprawcą i skrzywdziłbym ludzi.
utsīdeyurime lokā na kuryāṃ karma cedaham /
saṃkarasya ca kartā syām upahanyāmimāḥ prajāḥ //
saṃkarasya ca kartā syām upahanyāmimāḥ prajāḥ //
Tak jak czynią przywiązani do dzieł głupcy, o Bharato,
tak niech mądry i nielgnący czyni, pragnąc dobra świata.
tak niech mądry i nielgnący czyni, pragnąc dobra świata.
saktāḥ karmaṇyavidvāṃso yathā kurvanti bhārata /
kuryādvidvāṃstathāsaktaścikīrṣurlokasaṃgraham //
kuryādvidvāṃstathāsaktaścikīrṣurlokasaṃgraham //
Mądry, czynny, zaprzężony, niechaj rozumu nie mąci
niewiedzącym, czyn lubiącym, lecz do dzieł ich skłonność budzi.
niewiedzącym, czyn lubiącym, lecz do dzieł ich skłonność budzi.
na buddhibhedaṃ janayedajñānāṃ karmasaṅginām /
joṣayetsarvakarmāṇi vidvānyuktaḥ samācaran //
joṣayetsarvakarmāṇi vidvānyuktaḥ samācaran //
Czyny są dokonywane jeno przez Natury cechy,
lecz poczuciem „ja” mamiony, myśli: „to ja jestem sprawcą”.
lecz poczuciem „ja” mamiony, myśli: „to ja jestem sprawcą”.
prakṛteḥ kriyamāṇāni guṇaiḥ karmāṇi sarvaśaḥ /
ahaṃkāravimūḍhātmā kartāhamiti manyate //
ahaṃkāravimūḍhātmā kartāhamiti manyate //
Lecz kto rozdzielenie poznał cech i czynów, ten uważa:
„to cechy w cechach działają”, zatem nie lgnie, długoręki.
„to cechy w cechach działają”, zatem nie lgnie, długoręki.
tattvavittu mahābāho guṇakarmavibhāgayoḥ /
guṇā guṇeṣu vartanta iti matvā na sajjate //
guṇā guṇeṣu vartanta iti matvā na sajjate //
Przez te cechy ogłupieni lgną do działań z cech powstałych.
Otępiałych, coś wiedzących, niech nie chwieje, kto zna całość.
Otępiałych, coś wiedzących, niech nie chwieje, kto zna całość.
prakṛterguṇasaṃmūḍhāḥ sajjante guṇakarmasu /
tānakṛtsnavido mandānkṛtsnavinna vicālayet //
tānakṛtsnavido mandānkṛtsnavinna vicālayet //
Myślą, która tkwi w Nadjaźni , wszelki czyn we mnie złożywszy,
bez „moje”, bez pragnień będąc, walcz, wyzbywszy się gorączki.
bez „moje”, bez pragnień będąc, walcz, wyzbywszy się gorączki.
mayi sarvāṇi karmāṇi saṃnyasyādhyātmacetasā /
nirāśīrnirmamo bhūtvā yudhyasva vigatajvaraḥ //
nirāśīrnirmamo bhūtvā yudhyasva vigatajvaraḥ //
Ludzie, którzy mą naukę stale z wiarą wypełniają
i są wolni od zawiści, uwalniają się od czynów.
i są wolni od zawiści, uwalniają się od czynów.
ye me matamidaṃ nityamanutiṣṭhanti mānavāḥ /
śraddhāvanto 'nasūyanto mucyante te 'pi karmabhiḥ //
śraddhāvanto 'nasūyanto mucyante te 'pi karmabhiḥ //
Lecz ci, którzy są zawistni, mej nauki nie wdrażają,
wiedz, że są bez żadnej wiedzy, nieświadomi, już zgubieni.
wiedz, że są bez żadnej wiedzy, nieświadomi, już zgubieni.
ye tvetadabhyasūyanto nānutiṣṭhanti me matam /
sarvajñānavimūḍhāṃstānviddhi naṣṭānacetasaḥ //
sarvajñānavimūḍhāṃstānviddhi naṣṭānacetasaḥ //
Nawet mędrzec zawsze działa w zgodzie ze swoją naturą,
za nią zdążają stworzenia, na cóż zda się opór tutaj?
za nią zdążają stworzenia, na cóż zda się opór tutaj?
sadṛśaṃ ceṣṭate svasyāḥ prakṛterjñānavānapi /
prakṛtiṃ yānti bhūtāni nigrahaḥ kiṃ kariṣyati //
prakṛtiṃ yānti bhūtāni nigrahaḥ kiṃ kariṣyati //
W każdym zmysłowym przedmiocie tkwi namiętność oraz niechęć.
Niech nie będzie pod ich wpływem, one mu blokują drogę.
Niech nie będzie pod ich wpływem, one mu blokują drogę.
indriyasyendriyasyārthe rāgadveṣau vyavasthitau /
tayorna vaśamāgacchet tau hyasya paripanthinau //
tayorna vaśamāgacchet tau hyasya paripanthinau //
Lepsze prawo swe bez zalet, niż cudze, choć przestrzegane.
Lepiej umrzeć w swoim prawie, cudze prawo bojaźń budzi.
Lepiej umrzeć w swoim prawie, cudze prawo bojaźń budzi.
śreyānsvadharmo viguṇaḥ paradharmātsvanuṣṭhitāt /
svadharme nidhanaṃ śreyaḥ paradharmo bhayāvahaḥ //
svadharme nidhanaṃ śreyaḥ paradharmo bhayāvahaḥ //
Ardźuna rzekł:
Cóż to, o potomku Wrysznich, tak człowieka tu zaprzęga,
że choć nie chce, grzech popełnia, jakby siłą przymuszony?
Cóż to, o potomku Wrysznich, tak człowieka tu zaprzęga,
że choć nie chce, grzech popełnia, jakby siłą przymuszony?
arjuna uvāca /
atha kena prayukto 'yaṃ pāpaṃ carati pūruṣaḥ /
anicchannapi vārṣṇeya balādiva niyojitaḥ //
atha kena prayukto 'yaṃ pāpaṃ carati pūruṣaḥ /
anicchannapi vārṣṇeya balādiva niyojitaḥ //
Chwalebny Pan rzekł:
Oto żądza, razem z gniewem, wzrosła z cechy aktywności,
wielki żarłok, wielki grzesznik. Znaj ją tutaj jako wroga.
Oto żądza, razem z gniewem, wzrosła z cechy aktywności,
wielki żarłok, wielki grzesznik. Znaj ją tutaj jako wroga.
śrībhagavānuvāca /
kāma eṣa krodha eṣa rajoguṇasamudbhavaḥ /
mahāśano mahāpāpmā viddhyenamiha vairiṇam //
kāma eṣa krodha eṣa rajoguṇasamudbhavaḥ /
mahāśano mahāpāpmā viddhyenamiha vairiṇam //
Tak jak dym okrywa ogień, jak zwierciadło kurz przykrywa,
jak płód jest spowity łonem, tak też ona go okrywa.
jak płód jest spowity łonem, tak też ona go okrywa.
dhūmenāvriyate vahniryathādarśo malena ca /
yatholbenāvṛto garbhastathā tenedamāvṛtam //
yatholbenāvṛto garbhastathā tenedamāvṛtam //
Przez nią jest zakryta wiedza wiedzącego, synu Kunti,
przez żądzę, wiecznego wroga, ogień niezaspokojony.
przez żądzę, wiecznego wroga, ogień niezaspokojony.
āvṛtaṃ jñānametena jñānino nityavairiṇā /
kāmarūpeṇa kaunteya duṣpūreṇānalena ca //
kāmarūpeṇa kaunteya duṣpūreṇānalena ca //
Zmysły, umysł oraz rozum jej fortecą są nazwane –
dzięki nim, okrywszy wiedzę, wcielonego ona mami.
dzięki nim, okrywszy wiedzę, wcielonego ona mami.
indriyāṇi mano buddhirasyādhiṣṭhānamucyate /
etairvimohayatyeṣa jñānamāvṛtya dehinam //
etairvimohayatyeṣa jñānamāvṛtya dehinam //
Pierwej zmysły okiełznawszy, o ty, Byku wśród Bharatów,
zabij owego grzesznika, zgubę wiedzy i mądrości.
zabij owego grzesznika, zgubę wiedzy i mądrości.
tasmāttvamindriyāṇyādau niyamya bharatarṣabha /
pāpmānaṃ prajahihyenaṃ jñānavijñānanāśanam //
pāpmānaṃ prajahihyenaṃ jñānavijñānanāśanam //
Mówią, że są zmysły wyższe, a od zmysłów wyżej umysł,
od umysłu rozum wyższy, On zaś wyższy od rozumu.
od umysłu rozum wyższy, On zaś wyższy od rozumu.
indriyāṇi parāṇyāhur indriyebhyaḥ paraṃ manaḥ /
manasastu parā buddhir yo buddheḥ paratastu saḥ //
manasastu parā buddhir yo buddheḥ paratastu saḥ //
Więc gdy poznasz to, co wyższe od rozumu, długoręki,
gdy utwierdzisz siebie w sobie, wroga – żądzę skrytą zabij.
gdy utwierdzisz siebie w sobie, wroga – żądzę skrytą zabij.
evaṃ buddheḥ paraṃ buddhvā saṃstabhyātmānamātmanā /
jahi śatruṃ mahābāho kāmarūpaṃ durāsadam //
jahi śatruṃ mahābāho kāmarūpaṃ durāsadam //