Rzekł Sańdźaja:
Wszyscy wielcy władcy ziemi zebrali się razem, jak to czcigodny Wjasa Kryszna Dwajapajana przepowiedział. Tego dnia księżyc znalazł się w gwiazdozbiorze Magha, a na niebo wyszło siedem wielkich planet gorejących ogniście. Wydawało się, że słońce, wschodząc, na pół się rozszczepiło, a w miarę, jak wschodziło, jaśniało coraz mocniej płomiennym grzebieniem. Wyły szakale, w rozpalonym przestworzu kruki krakały, żywiące się trupem i krwią, żądne mięsa.
Codziennie rano ci dwaj wstawali — starowieczny pradziad Kurów i syn Bharadwadźi —(5) i obaj choć Pandawom zwycięstwa życzyli, dla ciebie walczyli zgodnie z obietnicą. Ojciec twój O-Boskim-Ślubie, znający wszystkie szczegóły prawa, zwoływał do siebie królów, wielkich stróży ziemi i tymi słowy do nich przemawiał:
— Oto, wojownicy, wielkie wrota do nieba rozwarto! Przechodźcie nimi i wstępujcie do świata Indry Mocarnego i do świata Brahmy! Tą odwieczną drogą kroczyli najdawniejsi! Natchnijcie ducha do walki z sercem niewzruszonym! (10) Dzięki takim czynom doskonali Nabhaga, Jajati, Mandhatar, Nahusza i Nryga dotarli do najwyższej siedziby. Wbrew Prawu jest śmierć dla wojownika w chorobie, w pieleszach domowych. Tylko ten, kto w walce ginie, Prawo odwieczne wypełnia.
Na słowa Bhiszmy, buhaju wśród ludzi, królowie, stróże ziemi, ruszali do swych oddziałów, splendoru im przydając swymi rydwanami świetnymi. I tylko Syn Wikartany Karna wraz z towarzyszami swymi i krewnymi broni nie podejmował ze względu na Bhiszmę. Bez niego zatem twoi synowie królowie ruszali na bój, lwim rykiem dziesięć stron świata napełniając. Migotali białymi parasolami i godłami wśród słoni i rumaków, rydwanów i pieszych. (15) Ziemia trzęsła się od dźwięków bębnów i cymbałów, od łoskotu kotłów, od brzęku obręczy rydwanów. Wojownicy na rydwanach ze złotymi bransoletami na rękach i ramionach, z łukami, cali świecący wyglądali jak góry, co z podstaw swych ruszyły. Bhiszma, Syn Śantanu, dowódca armii Kurów, stał pod wielkim godłem w kształcie palmy z pięcioma gwiazdami, podobny słońcu bez skazy. Na jego rozkaz wszyscy twoi łucznicy wielcy, królowie, buhaju Bharatów, zajmowali swoje miejsca w szykach. (20)
I oto Syn Śibiego król Gowasany, razem z innymi władcami, jedzie na wielkim, godnym królów słoniu ozdobionym proporcami. Na czele wszystkich oddziałów podąża gotów do bitwy Aśwatthaman o twarzy jasnej jak lotos, z lwim prąciem w godle. Śrutajus, Ćitrasena, Purumitra, Wiwinśati, Śalja, Bhuriśrawas i wielki rydwannik Wikarna — tych siedmiu łuczników świetnych pod dowództwem Syna Drony znajduje się w przedniej straży Bhiszmy na rydwanach pięknie malowanych. Widzę, jak świecą ogromne złote godła, zdobiące ich świetne rydwany. W godle Drony, pierwszego spośród mistrzów, jest złoty ołtarz z ornamentem w kształcie dzbana na wodę oraz łuk. Wielkie godło Durjodhany, który wiedzie oddział złożony z wielu setek tysięcy wojowników, ma kształt słonia, inkrustowane jest klejnotami. (25) Przed nim jadą na swych rydwanach królowie Purów i Kalingów, król Kambodźi Sudakszina, Kszemadhanwan i Sumitra, a także król Magadhy na bezcennym rydwanie, z bykiem w godle, ciągnąc za sobą swoje wojsko. Król Angi i Krypa o potężnym duchu osłaniają armię mieszkańców Wschodu, podobną do kłębów chmur jesiennych. Blask bije od przesławnego króla Sindhu Dźajadrathy, który stoi na czele swych oddziałów z doskonałym srebrnym godłem w kształcie z byka. A pod wodzą ma sto tysięcy rydwanów, osiem tysięcy słoni i sześć ajut piechoty. (30) A tak samo blask bije od wielkiej armii o nieskończonej liczbie rydwanów, słoni i koni, z proporcami na czele, którą dowodzi władca Sindhu, o królu. Władca Kalingów jedzie wraz ze swym synem Ketumantem, dowodząc sześćdziesięcioma tysiącami rydwanów i ajutą słoni. Piękne są one wielkie słonie, górom podobne, ozdobione wojennym rzędem w machiny wojenne, włócznie i chorągwie. Piękny też jest sam król Kalingów ze swym doskonałym godłem w kształcie drzewa, pod białym parasolem, w złotym naszyjniku i z wachlarzem z ogona jaka. Ketumant zaś siedzi na słoniu, piękny migocący bodziec dzierży w dłoniach, podobny jest słońcu, co zza chmur wygląda. (35) Bhagadatta, jedzie na prześwietnym słoniu, jak Indra Gromodzierżca, energia go rozpala. Za Ketumantem jadą dwaj królowie Awanti Winda i Anuwinda siedzący na karkach słoni, w niczym Bhagadatcie nie ustępujący.
Ten szyk bojowy tworzyły oddziałów rydwanów, słonie były jego nogami, głową — najlepsi wojownicy, z rumaków miał skrzydła i parł przed siebie straszliwy w ataku, z paszczą na wszystkie strony zwróconą. Ustawił go Drona, o królu, oraz Syn Śantanu Bhiszma wraz Synem Mistrza Aśwatthamanem, Bahliką i Krypą.
Wszyscy wielcy władcy ziemi zebrali się razem, jak to czcigodny Wjasa Kryszna Dwajapajana przepowiedział. Tego dnia księżyc znalazł się w gwiazdozbiorze Magha, a na niebo wyszło siedem wielkich planet gorejących ogniście. Wydawało się, że słońce, wschodząc, na pół się rozszczepiło, a w miarę, jak wschodziło, jaśniało coraz mocniej płomiennym grzebieniem. Wyły szakale, w rozpalonym przestworzu kruki krakały, żywiące się trupem i krwią, żądne mięsa.
Codziennie rano ci dwaj wstawali — starowieczny pradziad Kurów i syn Bharadwadźi —(5) i obaj choć Pandawom zwycięstwa życzyli, dla ciebie walczyli zgodnie z obietnicą. Ojciec twój O-Boskim-Ślubie, znający wszystkie szczegóły prawa, zwoływał do siebie królów, wielkich stróży ziemi i tymi słowy do nich przemawiał:
— Oto, wojownicy, wielkie wrota do nieba rozwarto! Przechodźcie nimi i wstępujcie do świata Indry Mocarnego i do świata Brahmy! Tą odwieczną drogą kroczyli najdawniejsi! Natchnijcie ducha do walki z sercem niewzruszonym! (10) Dzięki takim czynom doskonali Nabhaga, Jajati, Mandhatar, Nahusza i Nryga dotarli do najwyższej siedziby. Wbrew Prawu jest śmierć dla wojownika w chorobie, w pieleszach domowych. Tylko ten, kto w walce ginie, Prawo odwieczne wypełnia.
Na słowa Bhiszmy, buhaju wśród ludzi, królowie, stróże ziemi, ruszali do swych oddziałów, splendoru im przydając swymi rydwanami świetnymi. I tylko Syn Wikartany Karna wraz z towarzyszami swymi i krewnymi broni nie podejmował ze względu na Bhiszmę. Bez niego zatem twoi synowie królowie ruszali na bój, lwim rykiem dziesięć stron świata napełniając. Migotali białymi parasolami i godłami wśród słoni i rumaków, rydwanów i pieszych. (15) Ziemia trzęsła się od dźwięków bębnów i cymbałów, od łoskotu kotłów, od brzęku obręczy rydwanów. Wojownicy na rydwanach ze złotymi bransoletami na rękach i ramionach, z łukami, cali świecący wyglądali jak góry, co z podstaw swych ruszyły. Bhiszma, Syn Śantanu, dowódca armii Kurów, stał pod wielkim godłem w kształcie palmy z pięcioma gwiazdami, podobny słońcu bez skazy. Na jego rozkaz wszyscy twoi łucznicy wielcy, królowie, buhaju Bharatów, zajmowali swoje miejsca w szykach. (20)
I oto Syn Śibiego król Gowasany, razem z innymi władcami, jedzie na wielkim, godnym królów słoniu ozdobionym proporcami. Na czele wszystkich oddziałów podąża gotów do bitwy Aśwatthaman o twarzy jasnej jak lotos, z lwim prąciem w godle. Śrutajus, Ćitrasena, Purumitra, Wiwinśati, Śalja, Bhuriśrawas i wielki rydwannik Wikarna — tych siedmiu łuczników świetnych pod dowództwem Syna Drony znajduje się w przedniej straży Bhiszmy na rydwanach pięknie malowanych. Widzę, jak świecą ogromne złote godła, zdobiące ich świetne rydwany. W godle Drony, pierwszego spośród mistrzów, jest złoty ołtarz z ornamentem w kształcie dzbana na wodę oraz łuk. Wielkie godło Durjodhany, który wiedzie oddział złożony z wielu setek tysięcy wojowników, ma kształt słonia, inkrustowane jest klejnotami. (25) Przed nim jadą na swych rydwanach królowie Purów i Kalingów, król Kambodźi Sudakszina, Kszemadhanwan i Sumitra, a także król Magadhy na bezcennym rydwanie, z bykiem w godle, ciągnąc za sobą swoje wojsko. Król Angi i Krypa o potężnym duchu osłaniają armię mieszkańców Wschodu, podobną do kłębów chmur jesiennych. Blask bije od przesławnego króla Sindhu Dźajadrathy, który stoi na czele swych oddziałów z doskonałym srebrnym godłem w kształcie z byka. A pod wodzą ma sto tysięcy rydwanów, osiem tysięcy słoni i sześć ajut piechoty. (30) A tak samo blask bije od wielkiej armii o nieskończonej liczbie rydwanów, słoni i koni, z proporcami na czele, którą dowodzi władca Sindhu, o królu. Władca Kalingów jedzie wraz ze swym synem Ketumantem, dowodząc sześćdziesięcioma tysiącami rydwanów i ajutą słoni. Piękne są one wielkie słonie, górom podobne, ozdobione wojennym rzędem w machiny wojenne, włócznie i chorągwie. Piękny też jest sam król Kalingów ze swym doskonałym godłem w kształcie drzewa, pod białym parasolem, w złotym naszyjniku i z wachlarzem z ogona jaka. Ketumant zaś siedzi na słoniu, piękny migocący bodziec dzierży w dłoniach, podobny jest słońcu, co zza chmur wygląda. (35) Bhagadatta, jedzie na prześwietnym słoniu, jak Indra Gromodzierżca, energia go rozpala. Za Ketumantem jadą dwaj królowie Awanti Winda i Anuwinda siedzący na karkach słoni, w niczym Bhagadatcie nie ustępujący.
Ten szyk bojowy tworzyły oddziałów rydwanów, słonie były jego nogami, głową — najlepsi wojownicy, z rumaków miał skrzydła i parł przed siebie straszliwy w ataku, z paszczą na wszystkie strony zwróconą. Ustawił go Drona, o królu, oraz Syn Śantanu Bhiszma wraz Synem Mistrza Aśwatthamanem, Bahliką i Krypą.
saṃjaya uvāca /
yathā sa bhagavān vyāsaḥ kṛṣṇadvaipāyano 'bravīt /
tathaiva sahitāḥ sarve samājagmur mahīkṣitaḥ //
yathā sa bhagavān vyāsaḥ kṛṣṇadvaipāyano 'bravīt /
tathaiva sahitāḥ sarve samājagmur mahīkṣitaḥ //
maghāviṣayagaḥ somastad dinaṃ pratyapadyata /
dīpyamānāśca saṃpetur divi sapta mahāgrahāḥ //
dīpyamānāśca saṃpetur divi sapta mahāgrahāḥ //
dvidhābhūta ivāditya udaye pratyadṛśyata /
jvalantyā śikhayā bhūyo bhānumān udito divi //
jvalantyā śikhayā bhūyo bhānumān udito divi //
vavāśire ca dīptāyāṃ diśi gomāyuvāyasāḥ /
lipsamānāḥ śarīrāṇi māṃsaśoṇitabhojanāḥ //
lipsamānāḥ śarīrāṇi māṃsaśoṇitabhojanāḥ //
ahanyahani pārthānāṃ vṛddhaḥ kurupitāmahaḥ /
bharadvājātmajaścaiva prātar utthāya saṃyatau //
bharadvājātmajaścaiva prātar utthāya saṃyatau //
jayo 'stu pāṇḍuputrāṇām ityūcatur ariṃdamau /
yuyudhāte tavārthāya yathā sa samayaḥ kṛtaḥ //
yuyudhāte tavārthāya yathā sa samayaḥ kṛtaḥ //
sarvadharmaviśeṣajñaḥ pitā devavratastava /
samānīya mahīpālān idaṃ vacanam abravīt //
samānīya mahīpālān idaṃ vacanam abravīt //
idaṃ vaḥ kṣatriyā dvāraṃ svargāyāpāvṛtaṃ mahat /
gacchadhvaṃ tena śakrasya brahmaṇaśca salokatām //
gacchadhvaṃ tena śakrasya brahmaṇaśca salokatām //
eṣa vaḥ śāśvataḥ panthāḥ pūrvaiḥ pūrvatarair gataḥ /
saṃbhāvayata cātmānam avyagramanaso yudhi //
saṃbhāvayata cātmānam avyagramanaso yudhi //
nābhāgo hi yayātiśca māndhātā nahuṣo nṛgaḥ /
saṃsiddhāḥ paramaṃ sthānaṃ gatāḥ karmabhir īdṛśaiḥ //
saṃsiddhāḥ paramaṃ sthānaṃ gatāḥ karmabhir īdṛśaiḥ //
adharmaḥ kṣatriyasyaiṣa yad vyādhimaraṇaṃ gṛhe /
yad ājau nidhanaṃ yāti so 'sya dharmaḥ sanātanaḥ //
yad ājau nidhanaṃ yāti so 'sya dharmaḥ sanātanaḥ //
evam uktā mahīpālā bhīṣmeṇa bharatarṣabha /
niryayuḥ svānyanīkāni śobhayanto rathottamaiḥ //
niryayuḥ svānyanīkāni śobhayanto rathottamaiḥ //
sa tu vaikartanaḥ karṇaḥ sāmātyaḥ saha bandhubhiḥ /
nyāsitaḥ samare śastraṃ bhīṣmeṇa bharatarṣabha //
nyāsitaḥ samare śastraṃ bhīṣmeṇa bharatarṣabha //
apetakarṇāḥ putrāste rājānaścaiva tāvakāḥ /
niryayuḥ siṃhanādena nādayanto diśo daśa //
niryayuḥ siṃhanādena nādayanto diśo daśa //
śvetaiśchatraiḥ patākābhir dhvajavāraṇavājibhiḥ /
tānyanīkānyaśobhanta rathair atha padātibhiḥ //
tānyanīkānyaśobhanta rathair atha padātibhiḥ //
bherīpaṇavaśabdaiśca paṭahānāṃ ca nisvanaiḥ /
rathanemininādaiśca babhūvākulitā mahī //
rathanemininādaiśca babhūvākulitā mahī //
kāñcanāṅgadakeyūraiḥ kārmukaiśca mahārathāḥ /
bhrājamānā vyadṛśyanta jaṅgamāḥ parvatā iva //
bhrājamānā vyadṛśyanta jaṅgamāḥ parvatā iva //
tālena mahatā bhīṣmaḥ pañcatāreṇa ketunā /
vimalādityasaṃkāśastasthau kurucamūpatiḥ //
vimalādityasaṃkāśastasthau kurucamūpatiḥ //
ye tvadīyā maheṣvāsā rājāno bharatarṣabha /
avartanta yathādeśaṃ rājañ śāṃtanavasya te //
avartanta yathādeśaṃ rājañ śāṃtanavasya te //
sa tu govāsanaḥ śaibyaḥ sahitaḥ sarvarājabhiḥ /
yayau mātaṅgarājena rājārheṇa patākinā /
padmavarṇastvanīkānāṃ sarveṣām agrataḥ sthitaḥ //
yayau mātaṅgarājena rājārheṇa patākinā /
padmavarṇastvanīkānāṃ sarveṣām agrataḥ sthitaḥ //
aśvatthāmā yayau yattaḥ siṃhalāṅgūlaketanaḥ /
śrutāyuścitrasenaśca purumitro viviṃśatiḥ //
śrutāyuścitrasenaśca purumitro viviṃśatiḥ //
śalyo bhūriśravāścaiva vikarṇaśca mahārathaḥ /
ete sapta maheṣvāsā droṇaputrapurogamāḥ /
syandanair varavarṇābhair bhīṣmasyāsan puraḥsarāḥ //
ete sapta maheṣvāsā droṇaputrapurogamāḥ /
syandanair varavarṇābhair bhīṣmasyāsan puraḥsarāḥ //
teṣām api mahotsedhāḥ śobhayanto rathottamān /
bhrājamānā vyadṛśyanta jāmbūnadamayā dhvajāḥ //
bhrājamānā vyadṛśyanta jāmbūnadamayā dhvajāḥ //
jāmbūnadamayī vediḥ kamaṇḍaluvibhūṣitā /
ketur ācāryamukhyasya droṇasya dhanuṣā saha //
ketur ācāryamukhyasya droṇasya dhanuṣā saha //
anekaśatasāhasram anīkam anukarṣataḥ /
mahān duryodhanasyāsīnnāgo maṇimayo dhvajaḥ //
mahān duryodhanasyāsīnnāgo maṇimayo dhvajaḥ //
tasya pauravakāliṅgau kāmbojaśca sudakṣiṇaḥ /
kṣemadhanvā sumitraśca tasthuḥ pramukhato rathāḥ //
kṣemadhanvā sumitraśca tasthuḥ pramukhato rathāḥ //
syandanena mahārheṇa ketunā vṛṣabheṇa ca /
prakarṣann iva senāgraṃ māgadhaśca nṛpo yayau //
prakarṣann iva senāgraṃ māgadhaśca nṛpo yayau //
tad aṅgapatinā guptaṃ kṛpeṇa ca mahātmanā /
śāradābhracayaprakhyaṃ prācyānām abhavad balam //
śāradābhracayaprakhyaṃ prācyānām abhavad balam //
anīkapramukhe tiṣṭhan varāheṇa mahāyaśāḥ /
śuśubhe ketumukhyena rājatena jayadrathaḥ //
śuśubhe ketumukhyena rājatena jayadrathaḥ //
śataṃ rathasahasrāṇāṃ tasyāsan vaśavartinaḥ /
aṣṭau nāgasahasrāṇi sādinām ayutāni ṣaṭ //
aṣṭau nāgasahasrāṇi sādinām ayutāni ṣaṭ //
tat sindhupatinā rājan pālitaṃ dhvajinīmukham /
anantarathanāgāśvam aśobhata mahad balam //
anantarathanāgāśvam aśobhata mahad balam //
ṣaṣṭyā rathasahasraistu nāgānām ayutena ca /
patiḥ sarvakaliṅgānāṃ yayau ketumatā saha //
patiḥ sarvakaliṅgānāṃ yayau ketumatā saha //
tasya parvatasaṃkāśā vyarocanta mahāgajāḥ /
yantratomaratūṇīraiḥ patākābhiśca śobhitāḥ //
yantratomaratūṇīraiḥ patākābhiśca śobhitāḥ //
śuśubhe ketumukhyena pādapena kaliṅgapaḥ /
śvetacchatreṇa niṣkeṇa cāmaravyajanena ca //
śvetacchatreṇa niṣkeṇa cāmaravyajanena ca //
ketumān api mātaṅgaṃ vicitraparamāṅkuśam /
āsthitaḥ samare rājanmeghastha iva bhānumān //
āsthitaḥ samare rājanmeghastha iva bhānumān //
tejasā dīpyamānastu vāraṇottamam āsthitaḥ /
bhagadatto yayau rājā yathā vajradharastathā //
bhagadatto yayau rājā yathā vajradharastathā //
gajaskandhagatāvāstāṃ bhagadattena saṃmitau /
vindānuvindāvāvantyau ketumantam anuvratau //
vindānuvindāvāvantyau ketumantam anuvratau //
sa rathānīkavān vyūho hastyaṅgottamaśīrṣavān /
vājipakṣaḥ patann ugraḥ prāharat sarvatomukhaḥ //
vājipakṣaḥ patann ugraḥ prāharat sarvatomukhaḥ //
droṇena vihito rājan rājñā śāṃtanavena ca /
tathaivācāryaputreṇa bāhlīkena kṛpeṇa ca //
tathaivācāryaputreṇa bāhlīkena kṛpeṇa ca //