Sadźaja rzekł:
Kiedy więc tak rzekł do króla ów Gautama przewspaniały,
ten gwałtownie, długo wzdychał, po czym zamilkł, panie ludów.
Kiedy więc tak rzekł do króla ów Gautama przewspaniały,
ten gwałtownie, długo wzdychał, po czym zamilkł, panie ludów.
saṃjaya uvāca /
evam uktastato rājā gautamena yaśasvinā /
niḥśvasya dīrgham uṣṇaṃ ca tūṣṇīm āsīd viśāṃ pate //
evam uktastato rājā gautamena yaśasvinā /
niḥśvasya dīrgham uṣṇaṃ ca tūṣṇīm āsīd viśāṃ pate //
Przez chwilę rozmyślał wówczas Dhrytarasztry syn rozumny
i do Krypy Śaradwaty rzekł ten, który dręczył wrogów:
i do Krypy Śaradwaty rzekł ten, który dręczył wrogów:
tato muhūrtaṃ sa dhyātvā dhārtarāṣṭro mahāmanāḥ /
kṛpaṃ śāradvataṃ vākyam ityuvāca paraṃtapaḥ //
kṛpaṃ śāradvataṃ vākyam ityuvāca paraṃtapaḥ //
„Co przyjaciel mój rzec musiał, wszystko to dotarło do mnie;
w walce narażając życie tyś to wszystko robił dla mnie.
w walce narażając życie tyś to wszystko robił dla mnie.
yat kiṃcit suhṛdā vācyaṃ tat sarvaṃ śrāvito hyaham /
kṛtaṃ ca bhavatā sarvaṃ prāṇān saṃtyajya yudhyatā //
kṛtaṃ ca bhavatā sarvaṃ prāṇān saṃtyajya yudhyatā //
Świat cię widział, gdy kroczyłeś wśród zastępów, gdy walczyłeś
z dostojnymi Pandawami, wielkimi rydwannikami.
z dostojnymi Pandawami, wielkimi rydwannikami.
gāhamānam anīkāni yudhyamānaṃ mahārathaiḥ /
pāṇḍavair atitejobhir lokastvām anudṛṣṭavān //
pāṇḍavair atitejobhir lokastvām anudṛṣṭavān //
Jednak, panie, przyjacielu, coś rzec musiał, com usłyszał,
nic z tego mnie nie pociesza, jak lek pragnącego umrzeć.
nic z tego mnie nie pociesza, jak lek pragnącego umrzeć.
suhṛdā yad idaṃ vācyaṃ bhavatā śrāvito hyaham /
na māṃ prīṇāti tat sarvaṃ mumūrṣor iva bheṣajam //
na māṃ prīṇāti tat sarvaṃ mumūrṣor iva bheṣajam //
Słowa twe, wielkoramienny, rozsądne, korzystne, wielkie,
nie dodają mi otuchy, o, najlepszy wśród braminów!
nie dodają mi otuchy, o, najlepszy wśród braminów!
hetukāraṇasaṃyuktaṃ hitaṃ vacanam uttamam /
ucyamānaṃ mahābāho na me viprāgrya rocate //
ucyamānaṃ mahābāho na me viprāgrya rocate //
Pozbawiony przez nas władzy, jak nam będzie mógł zaufać?
W kości przez nas zwyciężony władca wielkiego bogactwa,
jak w przyszłości będzie w stanie ów zawierzyć moim słowom?
W kości przez nas zwyciężony władca wielkiego bogactwa,
jak w przyszłości będzie w stanie ów zawierzyć moim słowom?
rājyād vinikṛto 'smābhiḥ kathaṃ so 'smāsu viśvaset /
akṣadyūte ca nṛpatir jito 'smābhir mahādhanaḥ /
sa kathaṃ mama vākyāni śraddadhyād bhūya eva tu //
akṣadyūte ca nṛpatir jito 'smābhir mahādhanaḥ /
sa kathaṃ mama vākyāni śraddadhyād bhūya eva tu //
Sprzyjający synom Prythy Kryszna, gdy z poselstwem przybył,
zwodzony był Bujnowłosy , negowane jego dzieło;
czyż on teraz będzie zważał, braminie, na moje słowa?
zwodzony był Bujnowłosy , negowane jego dzieło;
czyż on teraz będzie zważał, braminie, na moje słowa?
tathā dautyena samprāptaḥ kṛṣṇaḥ pārthahite rataḥ /
pralabdhaśca hṛṣīkeśastacca karma virodhitam /
sa ca me vacanaṃ brahman katham evābhimaṃsyate //
pralabdhaśca hṛṣīkeśastacca karma virodhitam /
sa ca me vacanaṃ brahman katham evābhimaṃsyate //
Na salę zgromadzeń weszła Kryszna i podniosła lament,
Kryszna tego nie wybaczy, jak i grabieży królestwa.
Kryszna tego nie wybaczy, jak i grabieży królestwa.
vilalāpa hi yat kṛṣṇā sabhāmadhye sameyuṣī /
na tanmarṣayate kṛṣṇo na rājyaharaṇaṃ tathā //
na tanmarṣayate kṛṣṇo na rājyaharaṇaṃ tathā //
To, o czym słyszałem dawniej, dziś dostrzegam – dwaj Krysznowie
jednym tchnieniem żyją, panie, wiążą ich wzajemne więzi.
jednym tchnieniem żyją, panie, wiążą ich wzajemne więzi.
ekaprāṇāvubhau kṛṣṇāvanyonyaṃ prati saṃhatau /
purā yacchrutam evāsīd adya paśyāmi tat prabho //
purā yacchrutam evāsīd adya paśyāmi tat prabho //
O siostrzeńca śmierci słysząc smutno sypia Bujnowłosy,
nasza jest tej zbrodni wina, jak on zdoła nam wybaczyć?
nasza jest tej zbrodni wina, jak on zdoła nam wybaczyć?
svasrīyaṃ ca hataṃ śrutvā duḥkhaṃ svapiti keśavaḥ /
kṛtāgaso vayaṃ tasya sa madarthaṃ kathaṃ kṣamet //
kṛtāgaso vayaṃ tasya sa madarthaṃ kathaṃ kṣamet //
Przez zabójstwo Abhimanju nie zna spokoju Ardźuna,
jak on, nawet poproszony, mógłby działać na mą korzyść?
jak on, nawet poproszony, mógłby działać na mą korzyść?
abhimanyor vināśena na śarma labhate 'rjunaḥ /
sa kathaṃ maddhite yatnaṃ prakariṣyati yācitaḥ //
sa kathaṃ maddhite yatnaṃ prakariṣyati yācitaḥ //
Środkowy, dziki Pandawa, wielkiej siły Bhimasena
okrutną przysięgę złożył, prędzej pęknie niż ją złamie.
okrutną przysięgę złożył, prędzej pęknie niż ją złamie.
madhyamaḥ pāṇḍavastīkṣṇo bhīmaseno mahābalaḥ /
pratijñātaṃ ca tenograṃ sa bhajyeta na saṃnamet //
pratijñātaṃ ca tenograṃ sa bhajyeta na saṃnamet //
Bliźniacy przywdziali zbroję, przypasali swoje miecze,
obaj zgodni we wrogości niczym Jama w dwóch postaciach.
obaj zgodni we wrogości niczym Jama w dwóch postaciach.
ubhau tau baddhanistriṃśāvubhau cābaddhakaṅkaṭau /
kṛtavairāvubhau vīrau yamāvapi yamopamau //
kṛtavairāvubhau vīrau yamāvapi yamopamau //
Dhrysztadjumna i Śikhandin, obaj wobec mnie są wrodzy,
cóż oni dla mej korzyści zrobią, najlepszy z braminów?
cóż oni dla mej korzyści zrobią, najlepszy z braminów?
dhṛṣṭadyumnaḥ śikhaṇḍī ca kṛtavairau mayā saha /
tau kathaṃ maddhite yatnaṃ prakuryātāṃ dvijottama //
tau kathaṃ maddhite yatnaṃ prakuryātāṃ dvijottama //
Na Sali zgromadzeń wszyscy widzieli, jak Duhśasana
nękał Krysznę w menstruacji, osłoniętą jedną szatą.
nękał Krysznę w menstruacji, osłoniętą jedną szatą.
duḥśāsanena yat kṛṣṇā ekavastrā rajasvalā /
parikliṣṭā sabhāmadhye sarvalokasya paśyataḥ //
parikliṣṭā sabhāmadhye sarvalokasya paśyataḥ //
Pandawowie pamiętają dzisiaj nagą i nieszczęsną,
nie mogą powstrzymać wojny ci niepokojący wrogów.
nie mogą powstrzymać wojny ci niepokojący wrogów.
tathā vivasanāṃ dīnāṃ smarantyadyāpi pāṇḍavāḥ /
na nivārayituṃ śakyāḥ saṃgrāmāt te paraṃtapāḥ //
na nivārayituṃ śakyāḥ saṃgrāmāt te paraṃtapāḥ //
Po to zatem, by mnie zniszczyć, nieszczęsna Draupadi Kryszna
podjęła ascezę srogą: by umocnić mężów w dziele
stale śpi na gołej ziemi, póki dręczy ją ta wrogość.
podjęła ascezę srogą: by umocnić mężów w dziele
stale śpi na gołej ziemi, póki dręczy ją ta wrogość.
yadā ca draupadī kṛṣṇā madvināśāya duḥkhitā /
ugraṃ tepe tapaḥ kṛṣṇā bhartṝṇām arthasiddhaye /
sthaṇḍile nityadā śete yāvad vairasya yātanā //
ugraṃ tepe tapaḥ kṛṣṇā bhartṝṇām arthasiddhaye /
sthaṇḍile nityadā śete yāvad vairasya yātanā //
A bliźniaczka Wasudewy porzuciwszy dumę, pychę
stała się służącą Kryszny, stale jest na jej usługi.
stała się służącą Kryszny, stale jest na jej usługi.
nikṣipya mānaṃ darpaṃ ca vāsudevasahodarā /
kṛṣṇāyāḥ preṣyavad bhūtvā śuśrūṣāṃ kurute sadā //
kṛṣṇāyāḥ preṣyavad bhūtvā śuśrūṣāṃ kurute sadā //
Wszystko to rozbuchło zatem i nie sposób tego zgasić.
Nie nastąpi pojednanie ze mną, gdy zmarł Abhimanju.
Nie nastąpi pojednanie ze mną, gdy zmarł Abhimanju.
iti sarvaṃ samunnaddhaṃ na nirvāti kathaṃcana /
abhimanyor vināśena sa saṃdheyaḥ kathaṃ mayā //
abhimanyor vināśena sa saṃdheyaḥ kathaṃ mayā //
Jak teraz, gdy się cieszyłem ziemią morzem ozdobioną,
miałbym się radować księstwem mizernym, z Pandawów łaski?
miałbym się radować księstwem mizernym, z Pandawów łaski?
kathaṃ ca nāma bhuktvemāṃ pṛthivīṃ sāgarāmbarām /
pāṇḍavānāṃ prasādena bhuñjīyāṃ rājyam alpakam //
pāṇḍavānāṃ prasādena bhuñjīyāṃ rājyam alpakam //
Skoro jaśniałem wysoko nad królami niczym słońce,
jak mam teraz kroczyć z tyłu jak sługa za Judhiszthirą?
jak mam teraz kroczyć z tyłu jak sługa za Judhiszthirą?
uparyupari rājñāṃ vai jvalito bhāskaro yathā /
yudhiṣṭhiraṃ kathaṃ paścād anuyāsyāmi dāsavat //
yudhiṣṭhiraṃ kathaṃ paścād anuyāsyāmi dāsavat //
Gdy rozkoszy zażywałem sam i dary rozdawałem
obfite, jak mam prowadzić nędzny żywot wraz z nędznymi?
obfite, jak mam prowadzić nędzny żywot wraz z nędznymi?
kathaṃ bhuktvā svayaṃ bhogān dattvā dāyāṃśca puṣkalān /
kṛpaṇaṃ vartayiṣyāmi kṛpaṇaiḥ saha jīvikām //
kṛpaṇaṃ vartayiṣyāmi kṛpaṇaiḥ saha jīvikām //
Nie oburzam się na twoje miłe i przyjazne słowa,
lecz nie sądzę w żaden sposób, że jest czas na pojednanie.
lecz nie sądzę w żaden sposób, że jest czas na pojednanie.
nābhyasūyāmi te vākyam uktaṃ snigdhaṃ hitaṃ tvayā /
na tu saṃdhim ahaṃ manye prāptakālaṃ kathaṃcana //
na tu saṃdhim ahaṃ manye prāptakālaṃ kathaṃcana //
W prawej walce prawe dzieło dostrzegam, dręczący wrogów;
to nie czas, by być jak eunuch, to jest dla nas czas, by walczyć!
to nie czas, by być jak eunuch, to jest dla nas czas, by walczyć!
sunītam anupaśyāmi suyuddhena paraṃtapa /
nāyaṃ klībayituṃ kālaḥ saṃyoddhuṃ kāla eva naḥ //
nāyaṃ klībayituṃ kālaḥ saṃyoddhuṃ kāla eva naḥ //
Ofiary składałem liczne, kapłanom dawałem dary,
regularnie Wed słuchałem, deptałem mych wrogów głowy.
regularnie Wed słuchałem, deptałem mych wrogów głowy.
iṣṭaṃ me bahubhir yajñair dattā vipreṣu dakṣiṇāḥ /
prāptāḥ kramaśrutā vedāḥ śatrūṇāṃ mūrdhni ca sthitam //
prāptāḥ kramaśrutā vedāḥ śatrūṇāṃ mūrdhni ca sthitam //
Służących traktuję dobrze, wspieram, ojcze, biednych ludzi,
atakuję wrogie księstwa, troszczę się o własne księstwo.
atakuję wrogie księstwa, troszczę się o własne księstwo.
bhṛtyā me subhṛtāstāta dīnaścābhyuddhṛto janaḥ /
yātāni pararāṣṭrāṇi svarāṣṭram anupālitam //
yātāni pararāṣṭrāṇi svarāṣṭram anupālitam //
Zażywam rozkoszy różnych, cele trzy realizuję ,
długi spłacam swoim przodkom i prawości wojownika.
długi spłacam swoim przodkom i prawości wojownika.
bhuktāśca vividhā bhogāstrivargaḥ sevito mayā /
pitṝṇāṃ gatam ānṛṇyaṃ kṣatradharmasya cobhayoḥ //
pitṝṇāṃ gatam ānṛṇyaṃ kṣatradharmasya cobhayoḥ //
Nie ma szczęścia tu, to pewne, czym królestwo jest, czym chwała?
Sławę w świecie tym się zyska dzięki walce, nie inaczej.
Sławę w świecie tym się zyska dzięki walce, nie inaczej.
na dhruvaṃ sukham astīha kuto rājyaṃ kuto yaśaḥ /
iha kīrtir vidhātavyā sā ca yuddhena nānyathā //
iha kīrtir vidhātavyā sā ca yuddhena nānyathā //
Naganna jest śmierć kszatriji wówczas, gdy umiera w domu,
pełna wielkiej nieprawości jest śmierć w domu, w łożu własnym.
pełna wielkiej nieprawości jest śmierć w domu, w łożu własnym.
gṛhe yat kṣatriyasyāpi nidhanaṃ tad vigarhitam /
adharmaḥ sumahān eṣa yacchayyāmaraṇaṃ gṛhe //
adharmaḥ sumahān eṣa yacchayyāmaraṇaṃ gṛhe //
Człowiek, który ciało swoje w lesie lub w walce wyzwala,
w ten sposób ofiary składa wielkie i osiąga wielkość.
w ten sposób ofiary składa wielkie i osiąga wielkość.
araṇye yo vimuñceta saṃgrāme vā tanuṃ naraḥ /
kratūn āhṛtya mahato mahimānaṃ sa gacchati //
kratūn āhṛtya mahato mahimānaṃ sa gacchati //
Kto żałośnie utyskując, dotknięty chorobą, stary,
wśród lamentujących krewnych umiera, nie jest mężczyzną.
wśród lamentujących krewnych umiera, nie jest mężczyzną.
kṛpaṇaṃ vilapann ārto jarayābhipariplutaḥ /
mriyate rudatāṃ madhye jñātīnāṃ na sa pūruṣaḥ //
mriyate rudatāṃ madhye jñātīnāṃ na sa pūruṣaḥ //
Porzucam rozkosze wszelkie wśród idących ku najwyższej
ścieżce, by przez prawą walkę zyskać świat cnotliwych mężów.
ścieżce, by przez prawą walkę zyskać świat cnotliwych mężów.
tyaktvā tu vividhān bhogān prāptānāṃ paramāṃ gatim /
apīdānīṃ suyuddhena gaccheyaṃ satsalokatām //
apīdānīṃ suyuddhena gaccheyaṃ satsalokatām //
Pewne miejsce w niebie Indry mają herosi szlachetni
nieunikający bitew, mądrzy, wierni swym przysięgom,
nieunikający bitew, mądrzy, wierni swym przysięgom,
śūrāṇām āryavṛttānāṃ saṃgrāmeṣvanivartinām /
dhīmatāṃ satyasaṃdhānāṃ sarveṣāṃ kratuyājinām //
dhīmatāṃ satyasaṃdhānāṃ sarveṣāṃ kratuyājinām //
wszyscy ofiarnicy, którzy oczyszczają się orężem;
jasne nimf niebiańskich grona z radością zerkają na nich.
jasne nimf niebiańskich grona z radością zerkają na nich.
śastrāvabhṛtham āptānāṃ dhruvaṃ vāsastriviṣṭape /
mudā nūnaṃ prapaśyanti śubhrā hyapsarasāṃ gaṇāḥ //
mudā nūnaṃ prapaśyanti śubhrā hyapsarasāṃ gaṇāḥ //
Z pewnością przodkowie patrzą na czczonych na dworze Śakry ,
gdy oni w nimf towarzystwie cieszą się w niebiańskim świecie.
gdy oni w nimf towarzystwie cieszą się w niebiańskim świecie.
paśyanti nūnaṃ pitaraḥ pūjitāñ śakrasaṃsadi /
apsarobhiḥ parivṛtānmodamānāṃstriviṣṭape //
apsarobhiḥ parivṛtānmodamānāṃstriviṣṭape //
My wkroczymy też na ścieżkę, którą kroczą nieśmiertelni
i bohaterowie, którzy nie lękają się potyczki;
i bohaterowie, którzy nie lękają się potyczki;
panthānam amarair yātaṃ śūraiścaivānivartibhiḥ /
api taiḥ saṃgataṃ mārgaṃ vayam apyāruhemahi //
api taiḥ saṃgataṃ mārgaṃ vayam apyāruhemahi //
na tę ścieżkę już wkroczyli dziad czcigodny , nasz uczony
nauczyciel , Dźajadradha, Karna oraz Duhśasana.
nauczyciel , Dźajadradha, Karna oraz Duhśasana.
pitāmahena vṛddhena tathācāryeṇa dhīmatā /
jayadrathena karṇena tathā duḥśāsanena ca //
jayadrathena karṇena tathā duḥśāsanena ca //
Troszcząc się o moją sprawę zmarli wojownicy, władcy,
przeszyci strzałami leżą na ziemi, we krwi skąpani.
przeszyci strzałami leżą na ziemi, we krwi skąpani.
ghaṭamānā madarthe 'smin hatāḥ śūrā janādhipāḥ /
śerate lohitāktāṅgāḥ pṛthivyāṃ śaravikṣatāḥ //
śerate lohitāktāṅgāḥ pṛthivyāṃ śaravikṣatāḥ //
Dzielni znawcy świetnej broni, wykształceni ofiarnicy,
życie dając w słusznej sprawie przebywają w świecie Indry.
życie dając w słusznej sprawie przebywają w świecie Indry.
uttamāstravidaḥ śūrā yathoktakratuyājinaḥ /
tyaktvā prāṇān yathānyāyam indrasadmasu dhiṣṭhitāḥ //
tyaktvā prāṇān yathānyāyam indrasadmasu dhiṣṭhitāḥ //
Oni ścieżkę tę przetarli, lecz znów ciężka do przebycia
będzie, pędzą nią ci zmierzający stąd ku prawych przeznaczeniu.
będzie, pędzą nią ci zmierzający stąd ku prawych przeznaczeniu.
taistvayaṃ racitaḥ panthā durgamo hi punar bhavet /
saṃpatadbhir mahāvegair ito yādbhiśca sadgatim //
saṃpatadbhir mahāvegair ito yādbhiśca sadgatim //
Myśląc o tych bohaterów dziele, tych, co dla mnie giną,
chcę im tylko dług mój spłacić i nie baczę na królestwo.
chcę im tylko dług mój spłacić i nie baczę na królestwo.
ye madarthe hatāḥ śūrāsteṣāṃ kṛtam anusmaran /
ṛṇaṃ tat pratimuñcāno na rājye mana ādadhe //
ṛṇaṃ tat pratimuñcāno na rājye mana ādadhe //
Gdy pozwolę oddać życie druhom moim, braciom, dziadom,
a sam życie swe ocalę, ludzie zelżą mnie, to pewne.
a sam życie swe ocalę, ludzie zelżą mnie, to pewne.
pātayitvā vayasyāṃśca bhrātṝn atha pitāmahān /
jīvitaṃ yadi rakṣeyaṃ loko māṃ garhayed dhruvam //
jīvitaṃ yadi rakṣeyaṃ loko māṃ garhayed dhruvam //
Cóż znaczyłoby królestwo bez mych krewnych, druhów, bliskich,
a do tego, gdybym musiał przed Pandawą się ukorzyć?
a do tego, gdybym musiał przed Pandawą się ukorzyć?
kīdṛśaṃ ca bhaved rājyaṃ mama hīnasya bandhubhiḥ /
sakhibhiśca suhṛdbhiśca praṇipatya ca pāṇḍavam //
sakhibhiśca suhṛdbhiśca praṇipatya ca pāṇḍavam //
Skoro to ja ten świat cały podporządkowałem sobie,
przeto poprzez prawą walkę zyskam niebo, nie inaczej.”
przeto poprzez prawą walkę zyskam niebo, nie inaczej.”
so 'ham etādṛśaṃ kṛtvā jagato 'sya parābhavam /
suyuddhena tataḥ svargaṃ prāpsyāmi na tad anyathā //
suyuddhena tataḥ svargaṃ prāpsyāmi na tad anyathā //
Kiedy rzekł tak Durjodhana, wszyscy słowa te chwalili
i sławili kszatrijowie króla mówiąc: „ach, wspaniale!”.
i sławili kszatrijowie króla mówiąc: „ach, wspaniale!”.
evaṃ duryodhanenoktaṃ sarve sampūjya tad vacaḥ /
sādhu sādhviti rājānaṃ kṣatriyāḥ saṃbabhāṣire //
sādhu sādhviti rājānaṃ kṣatriyāḥ saṃbabhāṣire //
Nie bolejąc nad porażką, pragnąc męstwem się wykazać,
wszyscy podekscytowani na walce skupili myśli.
wszyscy podekscytowani na walce skupili myśli.
parājayam aśocantaḥ kṛtacittāśca vikrame /
sarve suniścitā yoddhum udagramanaso 'bhavan //
sarve suniścitā yoddhum udagramanaso 'bhavan //
Wówczas konie popędzając, pragnąc walki Kaurawowie
kilkanaście kilometrów przebyli i przystanęli.
kilkanaście kilometrów przebyli i przystanęli.
tato vāhān samāśvāsya sarve yuddhābhinandinaḥ /
ūne dviyojane gatvā pratyatiṣṭhanta kauravāḥ //
ūne dviyojane gatvā pratyatiṣṭhanta kauravāḥ //
Do Saraswati dotarli, rzeki o czerwonych wodach,
na równinę Himalajów przestrzenną, bezdrzewną, świętą,
pomyślną, tam kąpiel wzięli i pragnienie ugasili.
na równinę Himalajów przestrzenną, bezdrzewną, świętą,
pomyślną, tam kąpiel wzięli i pragnienie ugasili.
ākāśe vidrume puṇye prasthe himavataḥ śubhe /
aruṇāṃ sarasvatīṃ prāpya papuḥ sasnuśca tajjalam //
aruṇāṃ sarasvatīṃ prāpya papuḥ sasnuśca tajjalam //
I synowie twoi, królu, pozostali tam żarliwi
pocieszając się wzajemnie, potem znowu samych siebie
i ożyli wojownicy losowi oddani wszyscy.
pocieszając się wzajemnie, potem znowu samych siebie
i ożyli wojownicy losowi oddani wszyscy.
tava putrāḥ kṛtotsāhāḥ paryavartanta te tataḥ /
paryavasthāpya cātmānam anyonyena punastadā /
sarve rājannyavartanta kṣatriyāḥ kālacoditāḥ //
paryavasthāpya cātmānam anyonyena punastadā /
sarve rājannyavartanta kṣatriyāḥ kālacoditāḥ //