Waiśampajana rzekł:
Słysząc tę Widury mowę najlepszy z Kurów, dręczony
bólem po utracie synów, upadł na ziemię bez zmysłów.
Słysząc tę Widury mowę najlepszy z Kurów, dręczony
bólem po utracie synów, upadł na ziemię bez zmysłów.
vaiśaṃpāyana uvāca /
vidurasya tu tad vākyaṃ niśamya kurusattamaḥ /
putraśokābhisaṃtaptaḥ papāta bhuvi mūrchitaḥ //
vidurasya tu tad vākyaṃ niśamya kurusattamaḥ /
putraśokābhisaṃtaptaḥ papāta bhuvi mūrchitaḥ //
Gdy spostrzegli, że tak upadł na ziemię bez świadomości,
krewni, Kryszna Dwaipajana, także Widura – Doradca,
krewni, Kryszna Dwaipajana, także Widura – Doradca,
taṃ tathā patitaṃ bhūmau niḥsaṃjñaṃ prekṣya bāndhavāḥ /
kṛṣṇadvaipāyanaścaiva kṣattā ca vidurastathā //
kṛṣṇadvaipāyanaścaiva kṣattā ca vidurastathā //
Sańdźaja, druhowie inni oraz mili mu strażnicy,
wodą dobrotliwie chłodną i, Bharato, wachlarzami,
wodą dobrotliwie chłodną i, Bharato, wachlarzami,
saṃjayaḥ suhṛdaścānye dvāḥsthā ye cāsya saṃmatāḥ /
jalena sukhaśītena tālavṛntaiśca bhārata //
jalena sukhaśītena tālavṛntaiśca bhārata //
rękami głaskali ciało i zwilżając je starannie
przez czas długi tak wspierali Dhrytarasztrę w takim stanie.
przez czas długi tak wspierali Dhrytarasztrę w takim stanie.
paspṛśuśca karair gātraṃ vījamānāśca yatnataḥ /
anvāsan suciraṃ kālaṃ dhṛtarāṣṭraṃ tathāgatam //
anvāsan suciraṃ kālaṃ dhṛtarāṣṭraṃ tathāgatam //
Pan ziemi, po długim czasie, gdy odzyskał już świadomość,
długo bolał przytłoczony troską po utracie synów:
długo bolał przytłoczony troską po utracie synów:
atha dīrghasya kālasya labdhasaṃjño mahīpatiḥ /
vilalāpa ciraṃ kālaṃ putrādhibhir abhiplutaḥ //
vilalāpa ciraṃ kālaṃ putrādhibhir abhiplutaḥ //
„Ach, hańba naturze ludzkiej i temu, co ma z nią związek,
bo powstają z tej przyczyny nieszczęścia, stale i stale.
bo powstają z tej przyczyny nieszczęścia, stale i stale.
dhig astu khalu mānuṣyaṃ mānuṣye ca parigraham /
yatomūlāni duḥkhāni sambhavanti muhur muhuḥ //
yatomūlāni duḥkhāni sambhavanti muhur muhuḥ //
Strata synów, strata mienia, krewnych i powinowatych
przynoszą nieszczęście wielkie jak trucizna albo ogień.
przynoszą nieszczęście wielkie jak trucizna albo ogień.
putranāśe 'rthanāśe ca jñātisaṃbandhinām api /
prāpyate sumahad duḥkhaṃ viṣāgnipratimaṃ vibho //
prāpyate sumahad duḥkhaṃ viṣāgnipratimaṃ vibho //
Przez nie ciało jest spalane, przez nie mądrość jest niszczona,
przez nie ogarnięty człowiek śmierć wysoko ceni, panie.
przez nie ogarnięty człowiek śmierć wysoko ceni, panie.
yena dahyanti gātrāṇi yena prajñā vinaśyati /
yenābhibhūtaḥ puruṣo maraṇaṃ bahu manyate //
yenābhibhūtaḥ puruṣo maraṇaṃ bahu manyate //
Takiej klęski doświadczyłem ja wskutek odmiany losu,
dzisiaj więc ja tak postąpię, pierwszy z podwójnie zrodzonych!”
dzisiaj więc ja tak postąpię, pierwszy z podwójnie zrodzonych!”
tad idaṃ vyasanaṃ prāptaṃ mayā bhāgyaviparyayāt /
taccaivāhaṃ kariṣyāmi adyaiva dvijasattama //
taccaivāhaṃ kariṣyāmi adyaiva dvijasattama //
Tak rzekł do wielkodusznego ojca i brahmana znawcy
Dhrytarasztra bolejący i oszołomiony wielce,
i zamilkł król, panie ziemi, w medytacji się pogrążył.
Dhrytarasztra bolejący i oszołomiony wielce,
i zamilkł król, panie ziemi, w medytacji się pogrążył.
ityuktvā tu mahātmānaṃ pitaraṃ brahmavittamam /
dhṛtarāṣṭro 'bhavanmūḍhaḥ śokaṃ ca paramaṃ gataḥ /
abhūcca tūṣṇīṃ rājāsau dhyāyamāno mahīpate //
dhṛtarāṣṭro 'bhavanmūḍhaḥ śokaṃ ca paramaṃ gataḥ /
abhūcca tūṣṇīṃ rājāsau dhyāyamāno mahīpate //
Usłyszał tę jego mowę wielki Kryszna Dwaipajana
i rzekł do swojego syna po synach bolejącego:
i rzekł do swojego syna po synach bolejącego:
tasya tad vacanaṃ śrutvā kṛṣṇadvaipāyanaḥ prabhuḥ /
putraśokābhisaṃtaptaṃ putraṃ vacanam abravīt //
putraśokābhisaṃtaptaṃ putraṃ vacanam abravīt //
„Dhrytarasztro, co ci rzeknę, posłuchaj, wielkoramienny,
tyś uczony, tyś roztropny, biegły w zysku i prawości.
tyś uczony, tyś roztropny, biegły w zysku i prawości.
dhṛtarāṣṭra mahābāho yat tvāṃ vakṣyāmi tacchṛṇu /
śrutavān asi medhāvī dharmārthakuśalastathā //
śrutavān asi medhāvī dharmārthakuśalastathā //
Znasz wszystko, co znać winieneś, o niepokojący wroga,
bo wiesz bez wątpienia wszystko o śmiertelnych nietrwałości.
bo wiesz bez wątpienia wszystko o śmiertelnych nietrwałości.
na te 'styaviditaṃ kiṃcid veditavyaṃ paraṃtapa /
anityatāṃ hi martyānāṃ vijānāsi na saṃśayaḥ //
anityatāṃ hi martyānāṃ vijānāsi na saṃśayaḥ //
Wobec niestałości świata, nietrwałości egzystencji,
gdy życie się kończy śmiercią, po co bolejesz, Bharato?
gdy życie się kończy śmiercią, po co bolejesz, Bharato?
adhruve jīvaloke ca sthāne vāśāśvate sati /
jīvite maraṇānte ca kasmācchocasi bhārata //
jīvite maraṇānte ca kasmācchocasi bhārata //
Najwyraźniej, Indro królów, działanie czasu wzbudziło
powstanie wrogości twojej, a twój syn się stal przyczyną.
powstanie wrogości twojej, a twój syn się stal przyczyną.
pratyakṣaṃ tava rājendra vairasyāsya samudbhavaḥ /
putraṃ te kāraṇaṃ kṛtvā kālayogena kāritaḥ //
putraṃ te kāraṇaṃ kṛtvā kālayogena kāritaḥ //
Skoro zniszczenie Kaurawów niechybnie musiało nadejść,
po co ubolewasz, królu, nad bohaterami, którzy,
kroczą najwspanialszą ścieżką?
po co ubolewasz, królu, nad bohaterami, którzy,
kroczą najwspanialszą ścieżką?
avaśyaṃ bhavitavye ca kurūṇāṃ vaiśase nṛpa /
kasmācchocasi tāñ śūrān gatān paramikāṃ gatim //
kasmācchocasi tāñ śūrān gatān paramikāṃ gatim //
Widura o wielkim duchu, mądry, o wielkoramienny,
zabiegał staraniem wszelkim o pokój, o panie ludzi.
zabiegał staraniem wszelkim o pokój, o panie ludzi.
jānatā ca mahābāho vidureṇa mahātmanā /
yatitaṃ sarvayatnena śamaṃ prati janeśvara //
yatitaṃ sarvayatnena śamaṃ prati janeśvara //
Ale drogi przeznaczenia nie powstrzyma żaden człowiek
choćby długo się wysilał, taka jest opinia moja.
choćby długo się wysilał, taka jest opinia moja.
na ca daivakṛto mārgaḥ śakyo bhūtena kenacit /
ghaṭatāpi ciraṃ kālaṃ niyantum iti me matiḥ //
ghaṭatāpi ciraṃ kālaṃ niyantum iti me matiḥ //
O tym boskim przedsięwzięciu, o którym na własne uszy
słyszałem, ja ci opowiem. Czy spokój umysłu zyskasz?
słyszałem, ja ci opowiem. Czy spokój umysłu zyskasz?
devatānāṃ hi yat kāryaṃ mayā pratyakṣataḥ śrutam /
tat te 'haṃ sampravakṣyāmi kathaṃ sthairyaṃ bhavet tava //
tat te 'haṃ sampravakṣyāmi kathaṃ sthairyaṃ bhavet tava //
Niegdyś szybko, bez wysiłku udałem się na zebranie,
któremu przewodził Indra. Dostrzegłem tam zgromadzonych
niebian oraz boskich wieszczów wszystkich, na czele z Naradą.
któremu przewodził Indra. Dostrzegłem tam zgromadzonych
niebian oraz boskich wieszczów wszystkich, na czele z Naradą.
purāhaṃ tvarito yātaḥ sabhām aindrīṃ jitaklamaḥ /
apaśyaṃ tatra ca tadā samavetān divaukasaḥ /
nāradapramukhāṃścāpi sarvān devaṛṣīṃstathā //
apaśyaṃ tatra ca tadā samavetān divaukasaḥ /
nāradapramukhāṃścāpi sarvān devaṛṣīṃstathā //
Prythiwi – Boginię Ziemi tam ujrzałem, panie ziemi,
przybyła do bogów po to, by to przedsięwzięcie spełnić.
przybyła do bogów po to, by to przedsięwzięcie spełnić.
tatra cāpi mayā dṛṣṭā pṛthivī pṛthivīpate /
kāryārtham upasaṃprāptā devatānāṃ samīpataḥ //
kāryārtham upasaṃprāptā devatānāṃ samīpataḥ //
Matka Ziemia przyszła wówczas do tam zgromadzonych bogów
mówiąc: ‘przedsięwzięcie moje przez was zadeklarowane,
czcigodni, w siedzibie Brahmy, szybko trzeba przeprowadzić’.
mówiąc: ‘przedsięwzięcie moje przez was zadeklarowane,
czcigodni, w siedzibie Brahmy, szybko trzeba przeprowadzić’.
upagamya tadā dhātrī devān āha samāgatān /
yat kāryaṃ mama yuṣmābhir brahmaṇaḥ sadane tadā /
pratijñātaṃ mahābhāgāstacchīghraṃ saṃvidhīyatām //
yat kāryaṃ mama yuṣmābhir brahmaṇaḥ sadane tadā /
pratijñātaṃ mahābhāgāstacchīghraṃ saṃvidhīyatām //
Usłyszawszy tę jej mowę Wisznu, przez świat wysławiany,
rzekł z uśmiechem do Prythiwi słowa te na boskim forum:
rzekł z uśmiechem do Prythiwi słowa te na boskim forum:
tasyāstad vacanaṃ śrutvā viṣṇur lokanamaskṛtaḥ /
uvāca prahasan vākyaṃ pṛthivīṃ devasaṃsadi //
uvāca prahasan vākyaṃ pṛthivīṃ devasaṃsadi //
‘Ten to, który jest najstarszy ze stu synów Dhrytarasztry,
znany jako Durjodhana, spełni twoje przedsięwzięcie,
wraz z tym opiekunem ziemi spełnisz to, co spełnić musisz.
znany jako Durjodhana, spełni twoje przedsięwzięcie,
wraz z tym opiekunem ziemi spełnisz to, co spełnić musisz.
dhṛtarāṣṭrasya putrāṇāṃ yastu jyeṣṭhaḥ śatasya vai /
duryodhana iti khyātaḥ sa te kāryaṃ kariṣyati /
taṃ ca prāpya mahīpālaṃ kṛtakṛtyā bhaviṣyasi //
duryodhana iti khyātaḥ sa te kāryaṃ kariṣyati /
taṃ ca prāpya mahīpālaṃ kṛtakṛtyā bhaviṣyasi //
Dla niego panowie ziemi zebrani na Polu Kuru
będą walczyć przeciw sobie bijąc się orężem ciężkim.
będą walczyć przeciw sobie bijąc się orężem ciężkim.
tasyārthe pṛthivīpālāḥ kurukṣetre samāgatāḥ /
anyonyaṃ ghātayiṣyanti dṛḍhaiḥ śastraiḥ prahāriṇaḥ //
anyonyaṃ ghātayiṣyanti dṛḍhaiḥ śastraiḥ prahāriṇaḥ //
I wówczas nastąpi w walce zniszczenie brzemienia twego,
szybko idź do swej siedziby, podtrzymuj, wspaniała, światy!’
szybko idź do swej siedziby, podtrzymuj, wspaniała, światy!’
tataste bhavitā devi bhārasya yudhi nāśanam /
gaccha śīghraṃ svakaṃ sthānaṃ lokān dhāraya śobhane //
gaccha śīghraṃ svakaṃ sthānaṃ lokān dhāraya śobhane //
To właśnie ten syn twój, królu, dla unicestwienia świata,
jako wcielenie Kaliego zrodził się w Gandhari łonie.
jako wcielenie Kaliego zrodził się w Gandhari łonie.
sa eṣa te suto rājaṃl lokasaṃhārakāraṇāt /
kaler aṃśaḥ samutpanno gāndhāryā jaṭhare nṛpa //
kaler aṃśaḥ samutpanno gāndhāryā jaṭhare nṛpa //
Mściwy, chwiejny, pełen gniewu, trudny przy porozumieniu
i jak on też bracia jego – z przeznaczenia się zrodzili.
i jak on też bracia jego – z przeznaczenia się zrodzili.
amarṣī capalaścāpi krodhano duṣprasādhanaḥ /
daivayogāt samutpannā bhrātaraścāsya tādṛśāḥ //
daivayogāt samutpannā bhrātaraścāsya tādṛśāḥ //
A ponadto wuj Śakuni i najlepszy kompan – Karna,
wszyscy władcy się zrodzili na ziemi, aby ją zniszczyć.
Cel ten, o wielkoramienny, poznał Narada prawdziwie.
wszyscy władcy się zrodzili na ziemi, aby ją zniszczyć.
Cel ten, o wielkoramienny, poznał Narada prawdziwie.
śakunir mātulaścaiva karṇaśca paramaḥ sakhā /
samutpannā vināśārthaṃ pṛthivyāṃ sahitā nṛpāḥ /
etam arthaṃ mahābāho nārado veda tattvataḥ //
samutpannā vināśārthaṃ pṛthivyāṃ sahitā nṛpāḥ /
etam arthaṃ mahābāho nārado veda tattvataḥ //
Przez przewinę swoją, panie, zginęli synowie twoi,
nie żałuj ich, Indro królów, nie ma do bólu powodu.
nie żałuj ich, Indro królów, nie ma do bólu powodu.
ātmāparādhāt putrāste vinaṣṭāḥ pṛthivīpate /
mā tāñ śocasva rājendra na hi śoke 'sti kāraṇam //
mā tāñ śocasva rājendra na hi śoke 'sti kāraṇam //
Pandawowie nie są winni w najmniejszym, Bharato, stopniu,
to synowie niegodziwi twoi tę zniszczyli ziemię.
to synowie niegodziwi twoi tę zniszczyli ziemię.
na hi te pāṇḍavāḥ svalpam aparādhyanti bhārata /
putrāstava durātmāno yair iyaṃ ghātitā mahī //
putrāstava durātmāno yair iyaṃ ghātitā mahī //
Szczęścia życzę, lecz już wcześniej Narada, bez wątpliwości,
mówił o tym na zebraniu – konsekracji Judhiszthiry:
mówił o tym na zebraniu – konsekracji Judhiszthiry:
nāradena ca bhadraṃ te pūrvam eva na saṃśayaḥ /
yudhiṣṭhirasya samitau rājasūye niveditam //
yudhiṣṭhirasya samitau rājasūye niveditam //
‘Pandawowie – Kaurawowie atakując się wzajemnie
nie przetrwają, synu Kunti, czyń więc to, co czynić musisz.’
nie przetrwają, synu Kunti, czyń więc to, co czynić musisz.’
pāṇḍavāḥ kauravāścaiva samāsādya parasparam /
na bhaviṣyanti kaunteya yat te kṛtyaṃ tad ācara //
na bhaviṣyanti kaunteya yat te kṛtyaṃ tad ācara //
A słysząc Narady słowa Pandawowie się smucili.
Przekazałem ci tę całą wieczną, boską tajemnicę.
Przekazałem ci tę całą wieczną, boską tajemnicę.
nāradasya vacaḥ śrutvā tadāśocanta pāṇḍavāḥ /
etat te sarvam ākhyātaṃ devaguhyaṃ sanātanam //
etat te sarvam ākhyātaṃ devaguhyaṃ sanātanam //
Czy możesz swój ból zniweczyć, współczuciem obdarzyć życie,
a miłością synów Pandu, gdy znasz prawo przeznaczenia?
a miłością synów Pandu, gdy znasz prawo przeznaczenia?
kathaṃ te śokanāśaḥ syāt prāṇeṣu ca dayā prabho /
snehaśca pāṇḍuputreṣu jñātvā daivakṛtaṃ vidhim //
snehaśca pāṇḍuputreṣu jñātvā daivakṛtaṃ vidhim //
Kwestia ta, wielkoramienny, którą wcześniej już poznałem,
przedstawiona mi została podczas najwspanialszej z ofiar –
– konsekracji Króla Dharmy.
przedstawiona mi została podczas najwspanialszej z ofiar –
– konsekracji Króla Dharmy.
eṣa cārtho mahābāho pūrvam eva mayā śrutaḥ /
kathito dharmarājasya rājasūye kratūttame //
kathito dharmarājasya rājasūye kratūttame //
Gdy ten sekret przedstawiłem, Syn Dharmy zażegnać pragnął
konflikt z Kaurawami, jednak przeznaczenie jest silniejsze.
konflikt z Kaurawami, jednak przeznaczenie jest silniejsze.
yatitaṃ dharmaputreṇa mayā guhye nivedite /
avigrahe kauravāṇāṃ daivaṃ tu balavattaram //
avigrahe kauravāṇāṃ daivaṃ tu balavattaram //
Prawa Pana Śmierci bowiem w żaden sposób nie przekroczy
ani istota ruchoma, ani nieruchoma, królu.
ani istota ruchoma, ani nieruchoma, królu.
anatikramaṇīyo hi vidhī rājan kathaṃcana /
kṛtāntasya hi bhūtena sthāvareṇa trasena ca //
kṛtāntasya hi bhūtena sthāvareṇa trasena ca //
Ty, panie, karmana znawca, w kwestii tej najrozumniejszy,
błądzisz, choć poznałeś drogę oraz powrót istot żywych.
błądzisz, choć poznałeś drogę oraz powrót istot żywych.
bhavān karmaparo yatra buddhiśreṣṭhaśca bhārata /
muhyate prāṇināṃ jñātvā gatiṃ cāgatim eva ca //
muhyate prāṇināṃ jñātvā gatiṃ cāgatim eva ca //
Lecz gdy pozna Judhiszthira, król, żeś jest spalany bólem,
błądzisz stale, wówczas również będzie chciał porzucić życie.
błądzisz stale, wówczas również będzie chciał porzucić życie.
tvāṃ tu śokena saṃtaptaṃ muhyamānaṃ muhur muhuḥ /
jñātvā yudhiṣṭhiro rājā prāṇān api parityajet //
jñātvā yudhiṣṭhiro rājā prāṇān api parityajet //
Pełen stałego współczucia, nawet wobec zmarłych zwierząt,
bohater, jak ma nie współczuć tobie, Indro pośród królów.
bohater, jak ma nie współczuć tobie, Indro pośród królów.
kṛpālur nityaśo vīrastiryagyonigateṣvapi /
sa kathaṃ tvayi rājendra kṛpāṃ vai na kariṣyati //
sa kathaṃ tvayi rājendra kṛpāṃ vai na kariṣyati //
Z powodu nakazu mego, przez nieodwracalne prawo
i współczucie dla Pandawów, podtrzymaj, Bharato, życie.
i współczucie dla Pandawów, podtrzymaj, Bharato, życie.
mama caiva niyogena vidheścāpyanivartanāt /
pāṇḍavānāṃ ca kāruṇyāt prāṇān dhāraya bhārata //
pāṇḍavānāṃ ca kāruṇyāt prāṇān dhāraya bhārata //
Tak więc, gdy żyć będziesz, ojcze, osiągniesz na świecie sławę,
a twa wielka prawość będzie długą praktyką ascezy.
a twa wielka prawość będzie długą praktyką ascezy.
evaṃ te vartamānasya loke kīrtir bhaviṣyati /
dharmaśca sumahāṃstāta taptaṃ syācca tapaścirāt //
dharmaśca sumahāṃstāta taptaṃ syācca tapaścirāt //
A ogień jakby płonący, ten zrodzony, wielki królu,
z bólu po utracie synów, stale gaś mądrości wodą.”
z bólu po utracie synów, stale gaś mądrości wodą.”
putraśokasamutpannaṃ hutāśaṃ jvalitaṃ yathā /
prajñāmbhasā mahārāja nirvāpaya sadā sadā //
prajñāmbhasā mahārāja nirvāpaya sadā sadā //
Kiedy mowę tę usłyszał Wjasy o bezkresnej chwale,
rozmyślał przez krótką chwilę i przemówił Dhrytarasztra:
rozmyślał przez krótką chwilę i przemówił Dhrytarasztra:
etacchrutvā tu vacanaṃ vyāsasyāmitatejasaḥ /
muhūrtaṃ samanudhyāya dhṛtarāṣṭro 'bhyabhāṣata //
muhūrtaṃ samanudhyāya dhṛtarāṣṭro 'bhyabhāṣata //
„Popycha mnie wielki ciężar bólu, najlepszy z braminów,
nie mam świadomości siebie stale błądząc w zaślepieniu.
nie mam świadomości siebie stale błądząc w zaślepieniu.
mahatā śokajālena praṇunno 'smi dvijottama /
nātmānam avabudhyāmi muhyamāno muhur muhuḥ //
nātmānam avabudhyāmi muhyamāno muhur muhuḥ //
Lecz gdy słyszę twoją mowę zrodzoną z decyzji boskiej,
przy życiu pozostać pragnę i nie ubolewać więcej.”
przy życiu pozostać pragnę i nie ubolewać więcej.”
idaṃ tu vacanaṃ śrutvā tava daivaniyogajam /
dhārayiṣyāmyahaṃ prāṇān yatiṣye ca naśocitum //
dhārayiṣyāmyahaṃ prāṇān yatiṣye ca naśocitum //
Wjasa więc, syn Satjawati, kiedy słowa te usłyszał
Dhrytarasztry, Indro królów, zniknął z tego właśnie miejsca.
Dhrytarasztry, Indro królów, zniknął z tego właśnie miejsca.
etacchrutvā tu vacanaṃ vyāsaḥ satyavatīsutaḥ /
dhṛtarāṣṭrasya rājendra tatraivāntaradhīyata //
dhṛtarāṣṭrasya rājendra tatraivāntaradhīyata //