Sańdźaja rzekł:
Gdy Keśawy szlachetnego wysłuchała słów Subhadra,
zrozpaczona stratą syna, w wielkim bólu zapłakała:
Gdy Keśawy szlachetnego wysłuchała słów Subhadra,
zrozpaczona stratą syna, w wielkim bólu zapłakała:
saṃjaya uvāca /
etacchrutvā vacastasya keśavasya mahātmanaḥ /
subhadrā putraśokārtā vilalāpa suduḥkhitā //
etacchrutvā vacastasya keśavasya mahātmanaḥ /
subhadrā putraśokārtā vilalāpa suduḥkhitā //
„Synu mój, o ja nieszczęsna, jak to mogło się wydarzyć,
że ty, równy siłą ojcu, w bój ruszywszy, śmierć spotkałeś?
że ty, równy siłą ojcu, w bój ruszywszy, śmierć spotkałeś?
hā putra mama mandāyāḥ kathaṃ saṃyugam etya ha /
nidhanaṃ prāptavāṃstāta pitṛtulyaparākramaḥ //
nidhanaṃ prāptavāṃstāta pitṛtulyaparākramaḥ //
Ciemna jak indygo lilia , pięknooka, białozębna
twarz twa, czy bitewnym pyłem może teraz być pokryta?
twarz twa, czy bitewnym pyłem może teraz być pokryta?
katham indīvaraśyāmaṃ sudaṃṣṭraṃ cārulocanam /
mukhaṃ te dṛśyate vatsa guṇṭhitaṃ raṇareṇunā //
mukhaṃ te dṛśyate vatsa guṇṭhitaṃ raṇareṇunā //
Ludzie widzą ciało ległe woja, który nie zawraca,
piękną szyję, głowę, ramię, kresę piersi, płaskość brzucha,
piękną szyję, głowę, ramię, kresę piersi, płaskość brzucha,
nūnaṃ śūraṃ nipatitaṃ tvāṃ paśyantyanivartinam /
suśirogrīvabāhvaṃsaṃ vyūḍhoraskaṃ nirūdaram //
suśirogrīvabāhvaṃsaṃ vyūḍhoraskaṃ nirūdaram //
członki cudnie ozdobione, bruzdy ran na całym ciele,
widzą cię pięknookiego jak wschodzący w niebo księżyc.
widzą cię pięknookiego jak wschodzący w niebo księżyc.
cārūpacitasarvāṅgaṃ svakṣaṃ śastrakṣatācitam /
bhūtāni tvā nirīkṣante nūnaṃ candram ivoditam //
bhūtāni tvā nirīkṣante nūnaṃ candram ivoditam //
Pierwej łoże twoje kryły pierwsze z pierzyn i atłasy,
czy na ziemi śpisz zwalony, ty nawykły do wygody?
czy na ziemi śpisz zwalony, ty nawykły do wygody?
śayanīyaṃ purā yasya spardhyāstaraṇasaṃvṛtam /
bhūmāvadya kathaṃ śeṣe vipraviddhaḥ sukhocitaḥ //
bhūmāvadya kathaṃ śeṣe vipraviddhaḥ sukhocitaḥ //
Wpierw mężowi barczystemu najlepsze z niewiast służyły,
czy dziś w boju zwalonemu szakalice posługują?
czy dziś w boju zwalonemu szakalice posługują?
yo 'nvāsyata purā vīro varastrībhir mahābhujaḥ /
katham anvāsyate so 'dya śivābhiḥ patito mṛdhe //
katham anvāsyate so 'dya śivābhiḥ patito mṛdhe //
Piewcy, bardowie, heroldzi pierwej jego wysławiali,
dziś przez głośnych trupożerców groźne hordy jest zaś czczony.
dziś przez głośnych trupożerców groźne hordy jest zaś czczony.
yo 'stūyata purā hṛṣṭaiḥ sūtamāgadhabandibhiḥ /
so 'dya kravyādgaṇair ghorair vinadadbhir upāsyate //
so 'dya kravyādgaṇair ghorair vinadadbhir upāsyate //
Choć wśród mężnych byłeś Wrysznich, wśród Pandawów opiekuńczych
i Pańćalów bohaterskich, kto był zdolny ciebie zabić,
jakbyś nie miał opiekuna?
i Pańćalów bohaterskich, kto był zdolny ciebie zabić,
jakbyś nie miał opiekuna?
pāṇḍaveṣu ca nātheṣu vṛṣṇivīreṣu cābhibho /
pāñcāleṣu ca vīreṣu hataḥ kenāsyanāthavat //
pāñcāleṣu ca vīreṣu hataḥ kenāsyanāthavat //
O bezgrzeszny, o mój synu, nie mam dość twego widoku,
dzisiaj udam się nieszczęsna do siedziby pana śmierci.
dzisiaj udam się nieszczęsna do siedziby pana śmierci.
atṛptadarśanā putra darśanasya tavānagha /
mandabhāgyā gamiṣyāmi vyaktam adya yamakṣayam //
mandabhāgyā gamiṣyāmi vyaktam adya yamakṣayam //
Kiedy twą twarzyczkę ujrzę ran wyzbytą, o mój synu,
z pięknym lokiem, wielkim okiem, pachnącą, o miłej mowie?
z pięknym lokiem, wielkim okiem, pachnącą, o miłej mowie?
viśālākṣaṃ sukeśāntaṃ cāruvākyaṃ sugandhi ca /
tava putra kadā bhūyo mukhaṃ drakṣyāmi nirvraṇam //
tava putra kadā bhūyo mukhaṃ drakṣyāmi nirvraṇam //
Srom na siłę Bhimaseny, na łucznictwo syna Prythy,
srom na męstwo wojów Wrysznich i srom na armię Pańćalów.
srom na męstwo wojów Wrysznich i srom na armię Pańćalów.
dhig balaṃ bhīmasenasya dhik pārthasya dhanuṣmatām /
dhig vīryaṃ vṛṣṇivīrāṇāṃ pāñcālānāṃ ca dhig balam //
dhig vīryaṃ vṛṣṇivīrāṇāṃ pāñcālānāṃ ca dhig balam //
Srom na Kekajów, Sryńdźajów, Matsjów oraz srom na Ćedich,
którzy, gdy do boju szedłeś, nie wiedzieli, że polegniesz.
którzy, gdy do boju szedłeś, nie wiedzieli, że polegniesz.
dhik kekayāṃstathā cedīnmatsyāṃścaivātha sṛñjayān /
ye tvā raṇe gataṃ vīraṃ na jānanti nipātitam //
ye tvā raṇe gataṃ vīraṃ na jānanti nipātitam //
Oczom zatraconym w smutku ziemia pustą dziś się jawi,
niczym bez barw i bez światła, gdy nie widzę Abhimanju.
niczym bez barw i bez światła, gdy nie widzę Abhimanju.
adya paśyāmi pṛthivīṃ śūnyām iva hatatviṣam /
abhimanyum apaśyantī śokavyākulalocanā //
abhimanyum apaśyantī śokavyākulalocanā //
Jakże spojrzę na martwego bohatera bez rydwanu,
na siostrzeńca Wasudewy i Gandiwodzierżcy syna
zmorzonego przez rywali?
na siostrzeńca Wasudewy i Gandiwodzierżcy syna
zmorzonego przez rywali?
svasrīyaṃ vāsudevasya putraṃ gāṇḍīvadhanvanaḥ /
kathaṃ tvā virathaṃ vīraṃ drakṣyāmyanyair nipātitam //
kathaṃ tvā virathaṃ vīraṃ drakṣyāmyanyair nipātitam //
Jesteś jak bogactwo we śnie – widziane i już go nie ma.
To, co ludzkie, jest nietrwałe jak na wodzie zmienna piana.
To, co ludzkie, jest nietrwałe jak na wodzie zmienna piana.
hā vīra dṛṣṭo naṣṭaśca dhanaṃ svapna ivāsi me /
aho hyanityaṃ mānuṣyaṃ jalabudbudacañcalam //
aho hyanityaṃ mānuṣyaṃ jalabudbudacañcalam //
Twoja delikatna żona troską o cię ogarnięta
niczym krowa bez cielaka, jakże mogę ją pokrzepić?
niczym krowa bez cielaka, jakże mogę ją pokrzepić?
imāṃ te taruṇīṃ bhāryāṃ tvadādhibhir abhiplutām /
kathaṃ saṃdhārayiṣyāmi vivatsām iva dhenukām //
kathaṃ saṃdhārayiṣyāmi vivatsām iva dhenukām //
Synku, w niewłaściwym czasie swe odejście zamyśliłeś.
Twego widoku spragnioną rzucasz mnie w czas zbioru plonów.
Twego widoku spragnioną rzucasz mnie w czas zbioru plonów.
aho hyakāle prasthānaṃ kṛtavān asi putraka /
vihāya phalakāle māṃ sugṛddhāṃ tava darśane //
vihāya phalakāle māṃ sugṛddhāṃ tava darśane //
Dróg kończącej życie śmierci nawet mędrcy nie pojmują,
choć Keśawa ciebie chronił, ty umarłeś jak bezpański.
choć Keśawa ciebie chronił, ty umarłeś jak bezpański.
nūnaṃ gatiḥ kṛtāntasya prājñair api sudurvidā /
yatra tvaṃ keśave nāthe saṃgrāme 'nāthavaddhataḥ //
yatra tvaṃ keśave nāthe saṃgrāme 'nāthavaddhataḥ //
Ofiarników i darczyńców, braminów, co jaźń kiełznają,
co spełniają ślub uczniowski, w świętych wodach się nurzają,
co spełniają ślub uczniowski, w świętych wodach się nurzają,
yajvanāṃ dānaśīlānāṃ brāhmaṇānāṃ kṛtātmanām /
caritabrahmacaryāṇāṃ puṇyatīrthāvagāhinām //
caritabrahmacaryāṇāṃ puṇyatīrthāvagāhinām //
doskonałych w wiedzy, szczodrych, mistrzowi zawsze posłusznych,
co darowizn tysiąc dali – przeznaczenie ich osiągnij.
co darowizn tysiąc dali – przeznaczenie ich osiągnij.
kṛtajñānāṃ vadānyānāṃ guruśuśrūṣiṇām api /
sahasradakṣiṇānāṃ ca yā gatistām avāpnuhi //
sahasradakṣiṇānāṃ ca yā gatistām avāpnuhi //
Udaj się ku przeznaczeniu wojujących bohaterów,
co zginęli, bijąc wrogów, którzy z boju nie zbiegają.
co zginęli, bijąc wrogów, którzy z boju nie zbiegają.
yā gatir yudhyamānānāṃ śūrāṇām anivartinām /
hatvārīnnihatānāṃ ca saṃgrāme tāṃ gatiṃ vraja //
hatvārīnnihatānāṃ ca saṃgrāme tāṃ gatiṃ vraja //
Ku celowi ofiarników, którzy tysiąc krów rozdali,
co chudobę pożądaną przez odbiorców dają w darze,
co chudobę pożądaną przez odbiorców dają w darze,
gosahasrapradātṝṇāṃ kratudānāṃ ca yā gatiḥ /
naiveśikaṃ cābhimataṃ dadatāṃ yā gatiḥ śubhā //
naiveśikaṃ cābhimataṃ dadatāṃ yā gatiḥ śubhā //
do którego przez celibat kroczą mędrcy stali w ślubach,
gdzie małżonki mężom wierne, tam ty udaj się, syneczku.
gdzie małżonki mężom wierne, tam ty udaj się, syneczku.
brahmacaryeṇa yāṃ yānti munayaḥ saṃśitavratā /
ekapatnyaśca yāṃ yānti tāṃ gatiṃ vraja putraka //
ekapatnyaśca yāṃ yānti tāṃ gatiṃ vraja putraka //
Królowie cel nieśmiertelny przez godziwość osiągają,
cztery stany przez pobożność, czyści przez rzetelną pieczę.
cztery stany przez pobożność, czyści przez rzetelną pieczę.
rājñāṃ sucaritair yā ca gatir bhavati śāśvatī /
caturāśramiṇāṃ puṇyaiḥ pāvitānāṃ surakṣitaiḥ //
caturāśramiṇāṃ puṇyaiḥ pāvitānāṃ surakṣitaiḥ //
Którzy współczują cierpiącym, zawsze z innymi się dzielą
i oszczerstwa unikają – krocz, o synku, po ich drodze.
i oszczerstwa unikają – krocz, o synku, po ich drodze.
dīnānukampināṃ yā ca satataṃ saṃvibhāginām /
paiśunyācca nivṛttānāṃ tāṃ gatiṃ vraja putraka //
paiśunyācca nivṛttānāṃ tāṃ gatiṃ vraja putraka //
Asceci, oddani prawu, stale mistrza pragną słuchać,
niezawodni w służbie gościom – krocz, o synku, po ich drodze.
niezawodni w służbie gościom – krocz, o synku, po ich drodze.
vratināṃ dharmaśīlānāṃ guruśuśrūṣiṇām api /
amoghātithināṃ yā ca tāṃ gatiṃ vraja putraka //
amoghātithināṃ yā ca tāṃ gatiṃ vraja putraka //
Mądrzy, co w płodności czasie do swej żony się udają,
u żon innych nie bywają – krocz, o synku, po ich drodze.
u żon innych nie bywają – krocz, o synku, po ich drodze.
ṛtukāle svakāṃ patnīṃ gacchatāṃ yā manasvinām /
na cānyadārasevīnāṃ tāṃ gatiṃ vraja putraka //
na cānyadārasevīnāṃ tāṃ gatiṃ vraja putraka //
Bez zazdrości, jednakowo wszelkie stworzenie traktują,
cierpliwi, nie czynią krzywdy – tam podążaj, gdzie odchodzą.
cierpliwi, nie czynią krzywdy – tam podążaj, gdzie odchodzą.
sāmnā ye sarvabhūtāni gacchanti gatamatsarāḥ /
nāruṃtudānāṃ kṣamiṇāṃ yā gatistām avāpnuhi //
nāruṃtudānāṃ kṣamiṇāṃ yā gatistām avāpnuhi //
Miodu i mięsa nie jedzą, bez dumy, podstępu, kłamstwa,
innym cierpień nie zadają – krocz, o synku, po ich drodze.
innym cierpień nie zadają – krocz, o synku, po ich drodze.
madhumāṃsanivṛttānāṃ madād dambhāt tathānṛtāt /
paropatāpatyaktānāṃ tāṃ gatiṃ vraja putraka //
paropatāpatyaktānāṃ tāṃ gatiṃ vraja putraka //
Skromni, znawcy wszelkich nauk, w wiedzy ukontentowani,
święci, okiełznali zmysły – krocz, o synku, po ich drodze”.
święci, okiełznali zmysły – krocz, o synku, po ich drodze”.
hrīmantaḥ sarvaśāstrajñā jñānatṛptā jitendriyāḥ /
yāṃ gatiṃ sādhavo yānti tāṃ gatiṃ vraja putraka //
yāṃ gatiṃ sādhavo yānti tāṃ gatiṃ vraja putraka //
Córka Pańćalów Draupadi wraz z Uttarą Wiratówną
do Subhadry zrozpaczonej, biednej, płaczącej podeszła.
do Subhadry zrozpaczonej, biednej, płaczącej podeszła.
evaṃ vilapatīṃ dīnāṃ subhadrāṃ śokakarśitām /
abhyapadyata pāñcālī vairāṭīsahitā tadā //
abhyapadyata pāñcālī vairāṭīsahitā tadā //
Zbolałe, szaleństwa bliskie, z całej duszy zapłakały
i oddając się rozpaczy, bez zmysłów padły na ziemię.
i oddając się rozpaczy, bez zmysłów padły na ziemię.
tāḥ prakāmaṃ ruditvā ca vilapya ca suduḥkhitāḥ /
unmattavat tadā rājan visaṃjñā nyapatan kṣitau //
unmattavat tadā rājan visaṃjñā nyapatan kṣitau //
Kryszna, srogim bólem tknięty, czule siostrę swą zbolałą
wodą spryskał i ocucił, mówiąc dobrotliwe słowa.
wodą spryskał i ocucił, mówiąc dobrotliwe słowa.
sopacārastu kṛṣṇastāṃ duḥkhitāṃ bhṛśaduḥkhitaḥ /
siktvāmbhasā samāśvāsya tat tad uktvā hitaṃ vacaḥ //
siktvāmbhasā samāśvāsya tat tad uktvā hitaṃ vacaḥ //
Do płaczącej, nieświadomej, rozdartej, rozdygotanej,
siostry swej lotosooki taką to wygłosił mowę:
siostry swej lotosooki taką to wygłosił mowę:
visaṃjñakalpāṃ rudatīm apaviddhāṃ pravepatīm /
bhaginīṃ puṇḍarīkākṣa idaṃ vacanam abravīt //
bhaginīṃ puṇḍarīkākṣa idaṃ vacanam abravīt //
„Subhadro, nie płacz za synem, pociesz Uttarę, Pańćaljo.
Abhimanju, byk wśród wojów, do wzniosłego poszedł celu.
Abhimanju, byk wśród wojów, do wzniosłego poszedł celu.
subhadre mā śucaḥ putraṃ pāñcālyāśvāsayottarām /
gato 'bhimanyuḥ prathitāṃ gatiṃ kṣatriyapuṃgavaḥ //
gato 'bhimanyuḥ prathitāṃ gatiṃ kṣatriyapuṃgavaḥ //
Niechby wszyscy w naszym rodzie, mężowie, o pięknolica,
tam trafili, gdzie się udał ów przesławny Abhimanju.
tam trafili, gdzie się udał ów przesławny Abhimanju.
ye cānye 'pi kule santi puruṣā no varānane /
sarve te vai gatiṃ yāntu abhimanyor yaśasvinaḥ //
sarve te vai gatiṃ yāntu abhimanyor yaśasvinaḥ //
Byśmy czyny te spełnili, niech je spełnią przyjaciele,
których on sam dziś dokonał, syn twój i wielki rydwannik”.
których on sam dziś dokonał, syn twój i wielki rydwannik”.
kuryāma tad vayaṃ karma kriyāsuḥ suhṛdaśca naḥ /
kṛtavān yādṛg adyaikastava putro mahārathaḥ //
kṛtavān yādṛg adyaikastava putro mahārathaḥ //
Tak pocieszył swoją siostrę, Draupadi oraz Uttarę,
i barczysty gromca wrogów udał się do syna Prythy.
i barczysty gromca wrogów udał się do syna Prythy.
evam āśvāsya bhaginīṃ draupadīm api cottarām /
pārthasyaiva mahābāhuḥ pārśvam āgād ariṃdamaḥ //
pārthasyaiva mahābāhuḥ pārśvam āgād ariṃdamaḥ //
Pozwoliwszy się oddalić książętom i przyjaciołom,
władczy Kryszna wszedł do komnat, inni do należnych siedzib.
władczy Kryszna wszedł do komnat, inni do należnych siedzib.
tato 'bhyanujñāya nṛpān kṛṣṇo bandhūṃs tathābhibhūḥ /
viveśāntaḥpuraṃ rājaṃste 'nye jagmur yathālayam //
viveśāntaḥpuraṃ rājaṃste 'nye jagmur yathālayam //